Het aandeel jongeren dat antidepressiva gebruikt, is in tien jaar tijd met 60 procent gestegen. De toename is bijna volledig te wijten aan een verdubbeling van de groep meisjes die antidepressiva neemt. Dat blijkt uit een grootschalig onderzoek van de Onafhankelijke Ziekenfondsen.

Nergens in Europa - op Kroatië na - nemen meer jongeren medicijnen dan in België. Daarom onderzochten de Onafhankelijke Ziekenfondsen - de koepel boven Helan in Vlaanderen en Partenamut in Wallonië - het medicijngebruik van al hun leden tussen 12 en 18 jaar oud. In totaal gaat het om 22 procent van alle Belgische jongeren in die leeftijdsgroep.

Uit de resultaten blijkt dat steeds meer jongeren antidepressiva slikken. Het gaat om een stijging van 60 procent in 2022 ten opzichte van 2013. Die toename is bijna volledig toe te schrijven aan een verdubbeling van het aandeel bij meisjes (+90 procent). Het gebruik bij jongens blijft stabiel.

"Meer dan de helft van de toename vond plaats tussen 2020 en 2021: in de coronapandemie. Hoe dat komt, hebben we niet onderzocht. Waarschijnlijk zijn er meerdere oorzaken, maar de impact van de pandemie op het mentaal welzijn van jongeren lijkt een mogelijke verklaring. Maar waarom net meisjes sneller antidepressiva voorgeschreven krijgen, weten we niet", zegt Evelyn Macken, expert geneesmiddelen bij de koepel. Macken benadrukt dat het totaal aantal jongeren dat antidepressiva slikt, nog altijd klein blijft: slechts 1,6 procent. 

Ook bij de socialistische mutualiteit Solidaris merken ze dat steeds meer jongeren antidepressiva nemen sinds coronajaar 2021. En ook bij Solidaris wordt vooral de groep meisjes aanzienlijk groter: een toename van 80 procent in 2022-2023 in vergelijking met tien jaar voordien. Bij jongens gaat het in dezelfde periode om een stijging van 22 procent. Opvallend is wel dat het gebruik opnieuw licht daalt in 2023. De pandemie die steeds verder achter ons ligt, kan daar mogelijk een rol in spelen.

Genderverschil niet verwonderlijk

"Het genderverschil verbaast me niet", licht professor kinder- en jeugdpsychiatrie Marina Danckaerts (UPC KU Leuven) toe. "Het is een cliché maar het klopt: als meisjes zich slecht voelen richten ze zich meer naar binnen en ontwikkelen ze sneller stemmings- of angstproblemen dan jongens. Meisjes gaan de oorzaak bij zichzelf zoeken en zich afvragen wat ze fout doen. Als jongens zich slecht in hun vel voelen, gedragen ze zich vaker uitdagend en ontwikkelen ze soms gedragsproblemen."

"De belangrijkste oorzaak voor de stijging is duidelijk de sociale isolatie tijdens de coronaperiode. En ook daar zien we dat dit harder aankomt bij meisjes, omdat sociale contacten erg belangrijk zijn voor hun zelfbeeld", aldus nog Danckaerts. "We weten bovendien ook dat de negatieve effecten van sociale media daardoor meer uitgesproken zijn bij meisjes."

Het aandeel volwassenen dat antidepressiva gebruikt, ligt overigens ook nog altijd flink hoger dan bij jongeren, maar is wel stabiel gebleven over tien jaar tijd. Volgens de Onafhankelijke Ziekenfondsen nam in 2013 9,2 procent van de volwassen bevolking antidepressiva, in 2022 gaat het om 9,4 procent.

Ook het gebruik van psychostimulantia tegen aandachtsstoornissen zoals ADHD neemt toe. Rilatine is daarvan het bekendste medicijn. De groep jongeren die zulke medicijnen neemt, is in tien jaar tijd 32 procent groter geworden. Al benadrukken de Onafhankelijke Ziekenfondsen dat het nog altijd slechts om 2,1 procent van het totaal aantal jongeren gaat. Rilatine wordt aanzienlijk meer in Vlaanderen voorgeschreven dan in de twee andere gewesten en jongens zijn oververtegenwoordigd.

Het percentage gebruikers van antibiotica bij jongeren daarentegen daalt in tien jaar tijd van 30,4 procent naar 23,3 procent. Een gelijkaardige trend is waar te nemen bij volwassenen. "Dit zijn bemoedigende cijfers. Het bewustzijn over antibiotica neemt toe, wat nodig is, want bacteriën kunnen door fout gebruik resistent worden," zegt Macken.

Ook het aandeel gebruikers van ontstekingsremmers (NSAID's) zoals ibuprofen daalt bij jongeren van een op de zes naar een op de negen. Die daling is sterker dan bij volwassenen. "Maar ontstekingsremmers zoals ibuprofen zijn vaak ook zonder voorschrift verkrijgbaar, dus onze cijfers zijn een onderschatting," besluit Macken.