Contactopsporing van covid-positieve personen zou in heel België operationeel moeten zijn. Dat wordt geregeld door een Koninklijk Besluit van 4 mei 2020. Dit decreet creëert een databank die dertig jaar kan worden bewaard, waarvan de ondoorzichtige doeleinden en de gevaren voor de fundamentele rechten en vrijheden sterk zijn bekritiseerd door de gegevensbeschermingsautoriteit.
Vanuit praktisch en gezondheidsoogpunt plaatst het systeem de artsen in een situatie van dubbele schending van de eed van Hippocrates en het beroepsgeheim. En het brengt patiënten in een potentiële situatie van dataverhulling die catastrofaal zou zijn voor de beheersing van de pandemie.
Het Koninklijk Besluit (KB), dat een kader biedt voor de oprichting van een databank voor de contacopsporing (beheerd door Sciensano), beschrijft drie doelstellingen van de gegevensverzameling (art. 3§1): a) zoeken en contacteren van personen, b) uitvoeren van wetenschappelijke, statistische en/of beleidsondersteunende studies, c) meedelen van gegevens aan de gezondheidsinspectiediensten in het kader van initiatieven ter bestrijding van de schadelijke gevolgen van besmettelijke ziekten.
Deze veelheid aan doelen in het KB die het mogelijk maken om gegevens te bewaren tot ver buiten het crisisbeheer (30 jaar!), werd door de gegevensbeschermingsautoriteit ernstig bekritiseerd.
De GBA herinnerde eraan dat elke significante inbreuk op de rechten en vrijheden adequaat en relevant moet zijn en beperkt moet blijven tot een redelijk deel van de doeleinden waarvoor deze gegevens (van artsen, patiënten en hun contactpersonen, plus mogelijke toegang tot gegevens van de Kruispuntbank en gmd) worden verwerkt.
Evenzo moeten de huidige en toekomstige ontvangers van de gegevens, de redenen waarom de gegevens voor hen nuttig of noodzakelijk zijn, de duur van de bewaring van de gegevens en de veiligheidsmaatregelen eromheen bekend zijn, om ervoor te zorgen dat degenen die de gegevens te goeder trouw doorgeven, naar behoren kunnen worden geïnformeerd door wie ze verzamelt (artsen en gezondheidsorganisaties - van wie de exacte namen niet bekend zijn). Al deze elementen, die essentieel zijn voor de bescherming van de privacy en het vertrouwen van de burgers, ontbreken of zijn te vaag om de belanghebbenden rechtszekerheid te bieden.
Bespioneringsmaatschappij
Integendeel, het KB opent de doos van Pandora van een bespioneringsmaatschappij, door een gegevensbank te creëren met onduidelijke, polymorfe en evoluerende toepassingen, waarbij men gelooft dat het slechts een kwestie is van creëren voor een beperkte en precieze tijdsperiode, van een opsporingsbank waarvan het enige doel zou zijn om het contact van een positief persoon met sars-cov-2 te voorkomen en om hem/haar aanbevelingen te geven voor zelfcontrole en voorzorg.
In werkelijkheid zal een persoon die positief is of verondersteld wordt positief te zijn, een lijst moeten opstellen van de personen met wie hij tot twee dagen voor het verschijnen van de symptomen contact heeft gehad, de modaliteiten van deze contacten moeten specificeren, het type relatie dat hij met deze personen heeft (onpersoonlijk, van voorbijgaande aard, persoonlijk, intiem, met of zonder fysiek contact, met of zonder uitwisseling van lichaamsvloeistoffen).
Als de contacten een hoog besmettingsrisico lopen (bijvoorbeeld: "nauw contact"), worden de genoemde personen automatisch voor 14 dagen in quarantaine geplaatst, met de impact die men zich kan voorstellen op zowel het privé- als het beroepsleven.
Gespannen voet
Er staat niets in het contactlijstdocument dat elke patiënt of veronderstelde patiënt te goeder trouw zou invullen om deze gevolgen en effecten op het leven van anderen aan te geven. In het bestaande systeem worden artsen er dus toe gebracht hun patiënten een document te laten invullen dat hen op gespannen voet stelt met de Eed van Hippocrates en de bescherming van het beroepsgeheim. Een dergelijke inbreuk kan het noodzakelijke vertrouwen in een therapeutische relatie ondermijnen.
Bovendien zouden artsen worden betrokken bij het verzamelen en overdragen van gegevens (inclusief hun eigen gegevens) waarvan het gebruik, de behandelingen en mogelijke kruisverwijzingen meerdere cumulatieve risico's met zich meebrengen.
Regering op de lijst?
`Vanuit het perspectief van de patiënten kunnen de bekende gevolgen van het noemen van anderen op de contactlijst angst voor onkundig of kwaadwillig gebruik oproepen. Beelden we ons in dat een kwaadwillige persoon de hele regering op zijn of haar risicovolle contactlijst zet!
Nog zorgwekkender is dat de anticipatie op deze effecten ertoe kan leiden dat patiënten bepaalde mensen om economische of sociale redenen niet vermelden, of erger nog, dat ze de patiënten ervan af zullen houden om hun arts zien omdat ze een aantal moeilijke boodschappen willen vermijden. Vanuit gezondheidsoogpunt zou dit contraproductief zijn voor de bestrijding van de pandemie.
Daarom vragen we de regering om het decreet van 4 mei 2020 te vervangen door een decreet dat voldoet aan alle grondwettelijke en GDPR-vereisten. Dit decreet, dat door de Raad van State wordt herzien, zou slaan op de oprichting van een gegevensbank met een beperkte bewaartermijn (maximaal 2 jaar) en waarvan het enige doel zou zijn de contacten te traceren om ze op te sporen, te contacteren en nuttige aanbevelingen te doen.
We vragen ook dat de automatische quarantaineprocedure wordt vervangen door een procedure van vertrouwen en verantwoordelijkheid van de burgers, die des te meer nuttige maatregelen zullen nemen voor hun bescherming en de bescherming van anderen als ze de middelen krijgen om dat te doen: advies, uitleg en vooral... kwaliteitsmaskers.
> Lees ook: arts die gegevens patiënt deelt, mogelijk strafbaar
