Op woensdag 22 december viert Artsen Zonder Grenzen haar vijftigste verjaardag. De hulporganisatie begon klein, maar is uitgegroeid tot een internationale organisatie met 65.000 werknemers en projecten in 71 landen. "We proberen humaniteit te brengen in situaties waar die niet meer bestaat, dat motiveert ons", vertelt algemeen directeur Meinie Nicolai.
De organisatie werd in 1971 opgericht als antwoord op de Biafra-oorlog in Nigeria, waarbij tussen één en drie miljoen dodelijke slachtoffers vielen. Het Rode Kruis was aanwezig in het rampgebied, maar mocht volgens zijn mandaat geen hulp bieden zonder toestemming van de regering. Verschillende artsen en journalisten waren zo geschokt door de gruwel en het feit dat het Rode Kruis niet mocht optreden dat ze in Frankri jk een eigen organisatie oprichtten: Artsen Zonder Grenzen.
Het doel van de organisatie was tweeledig: ervoor zorgen dat alle slachtoffers van oorlogen, rampen en epidemieën - desnoods tegen de wil van de regeringen - medische zorg krijgen en bewustzijn creëren door te getuigen over de gruwelijke taferelen ter plaatse. Anno 2021 blijven die getuigenissen, zelfs op een moment dat informatie ons via alle mogelijke kanalen bereikt, erg belangrijk. "Er zijn nog zoveel zogenaamde 'vergeten crises', problemen die een beetje onder de radar blijven, zoals de strijd tegen hiv/aids, mazelen, chronische ondervoeding en moedersterfte", vertelt Meinie Nicolai, algemeen directeur van Artsen Zonder Grenzen. "Het is onze taak om daar aandacht aan te blijven besteden."
Bij de opstart van Artsen Zonder Grenzen in 1971 waren er zowat 300 vrijwilligers lid van de organisatie, vooral dokters en verpleegsters. De eerste grote operatie volgde in 1972 na een aardbeving in Nicaragua, waarbij duizenden mensen om het leven kwamen. Het grote succesverhaal van de organisatie startte pas echt in de jaren 80, met de opstart van lokale afdelingen, waaronder die in België in 1980, en wereldwijde missies naar conflictgebieden. In 1999 werd de organisatie bekroond met de Nobelprijs voor de Vrede "voor haar humanitaire pionierswerk in vele continenten".
Een van de grootste missies van de hulporganisatie kwam er in 1994, na de genocide in Rwanda. "Toen ik daar eind augustus toekwam troffen we een catastrofe aan, het was hallucinant", vertelt Nicolai, die heel wat jaren actief was op het terrein alvorens ze algemeen directeur werd. "We hebben daar helaas ook veel personeel verloren. Maar ik ben fier dat we tot 2017 in Rwanda actief zijn gebleven."
Heel belangrijk voor de organisatie is de onpartijdigheid en de onafhankelijkheid van politieke, economische, militaire of religieuze machthebbers. Zo bepaalt AZG zelf waar en hoe er hulp verleend moet worden en stelt ze zich in conflicten neutraal of aan beide kanten van de strijd op, soms zelfs zonder toestemming van de overheid of de strijdende partijen. "Die neutraliteit is ons uithangbord, want in sommige gebieden staan ze erg wantrouwig tegenover ngo's, omdat ze vrezen dat die verbonden zijn aan bepaalde instanties. We blijven focussen op de noden van de mensen, ongeacht van welke groep ze uitmaken", aldus Nicolai.
Anno 2021 is Artsen Zonder Grenzen niet meer weg te denken uit de wereld, met 65.000 medewerkers en honderden projecten in ruim 71 landen. De organisatie ziet ook steeds meer nieuwe uitdagingen, naast degene die al 50 jaar bestaan. "Klimaatverandering is er een van, want die treft vooral de meest kwetsbare mensen", zegt Nicolai. "Ook de vluchtelingencrisis blijft heel actueel, net als het feit dat er nieuwe noden ontstaan op het terrein, als gevolg van bijvoorbeeld de coronapandemie."
"Je moet als vrijwilliger bij Artsen Zonder Grenzen niet denken dat je de hele wereld zal verbeteren. Wij proberen vooral humaniteit te brengen in situaties waar die niet meer bestaat, dat moet ons motiveren om bijvoorbeeld een moeder met haar kind te verzorgen en hen bij te staan in moeilijke tijden. We kunnen de oorspronkelijke reden van noodsituaties niet wegnemen, dat is ons mandaat ook niet, maar we kunnen wel zoveel mogelijk helpen", besluit Nicolai.
