Met de introductie van Dementie ReferentieArtsen willen de Vlaamse overheid, het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen en Domus Medica huisartsen ondersteunen bij de begeleiding van patiënten met dementie.
Met haar Dementieplan Vlaanderen wil de overheid voorbereid zijn op het toenemende aantal patiënten met dementie door de vergrijzing van de bevolking. Ze stelt daarom vanaf 1 maart 31 dementie referentieartsen (DRA) aan. Een DRA is een huisarts, geriater, neuroloog of ouderenpsychiater die advies geeft aan collega-artsen die vastlopen op problemen patiënten met dementie. De DRA is in eerste instantie niet zozeer een medisch expert die medisch advies op afstand van de patiënt levert, maar wel een netwerkexpert die als soort loket of dispatch fungeert om de juiste informatie bij de juiste persoon te leveren.
Het doel is om zoveel mogelijk de bestaande expertise, activiteiten, overlegmomenten en samenwerking in elkaar te schuiven en extra inspanningen van iedereen tot een minimum te beperken om veel meerwaarde en tijdbesparing te creëren. De leiding van het project ligt bij dokter Joke Pauwelyn (Expertisecentrum Dementie Vlaanderen) en gezondheidswetenschapper Emy Kool (Domus Medica). Dr. Pauwelyn werkt sinds oktober voor het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen, een opdracht waarvoor ze afscheid nam van haar huisartsenpraktijk."‘Ik werk 80 procent van de tijd voor het Expertisecentrum, de rest van de tijd ben ik praktijkassistent aan het Centrum voor Huisartsengeneeskunde van de UGent."
Tachtig van de tweehonderd deelnemers aan de DRA-opleiding schreven zich in december 2024 in voor het DRA-webinar van Domus Medica en het Expertisecentrum. Daar zijn 41 individuele sollicitaties uit voortgekomen voor 31 plaatsen. Van 1 maart tot 30 juni zullen die 31 DRA’s aan de slag gaan in de opstartfase. "Die term is bewust gekozen, want daarna – in juni volgt de evaluatie - volgt normaal de doorstart. Maar die volgende fase staat nog niet op papier. Het moet eerst groeien in samenspraak met de nieuwe minister Caroline Gennez (Vooruit)."
Waarom moesten de Dementie ReferentieArtsen er komen?
Joke Pauwelyn: "De bevolking wordt ouder en bij artsen, zeker in de eerste lijn, zit soms een hiaat in hun kennis en vaardigheden wat betreft het omgaan met bijvoorbeeld het gedrag en de zorgdiagnostiek bij patiënten met dementie. Welke zorg is in welk stadium van dementie nodig? Welk aanbod is er en waar vind je het? Hoe de juiste zorg op het juiste moment bij de juiste mensen krijgen, daar gaat het om, maar daarin bots je vaak op versnippering en regionale verschillen."
"Over niet al te lange tijd zal de huisarts via biomarkers in het bloed kunnen vaststellen of het al dan niet om alzheimzerdementie gaat. Daarna het gesprek met een patiënt voeren zal best veel tijd en expertise in communicatie vragen. Voor een onderzoek in de meeste geheugenklinieken is de gemiddelde wachttijd twee maanden. Dus veel zal op het bord van de huisarts terechtkomen, die ermee om moet kunnen. Sommigen zeggen uit onwetendheid nog dat het niet belangrijk is of de diagnose dementie er is of niet, omdat je kan er toch niets tegen kan doen. Maar we moeten weg van die houding. Het is belangrijk de diagnose te hebben om bijvoorbeeld de wenden en de planning met de patiënt te kunnen besrpeken. ‘Wat wil je dat we doen we als jij zieker wordt?’'’
"De bedoeling is mensen met dementie zoveel mogelijk thuis te laten wonen met kwalitatieve zorg. Daarin willen we artsen bijstaan met een netwerk van DRA’s om hen wegwijs te maken, want problemen bij dementie zijn zowel maatschappelijk, sociaal, psychologisch, juridisch of ethisch van aard. De drie hoofdtaken zijn: advies en ondersteuning geven, een netwerkfiguur zijn en op lange termijn instaan voor bijscholing en intervisie. Daarvoor doen de DRA’s een beroep op hun drie ankers: het regionale Expertisecentrum Dementie, de huisartsenkring en de Eerstelijnszone."
Kunnen alleen artsen contact opnemen of ook familieleden van mensen met dementie of andere zorgverleners?
"De DRA’s zijn alleen bedoeld voor artsen. Het is puur intercollegiaal overleg. Het is dus ook niet de bedoeling dat de thuisverpleegkundige belt. Die kan wel advies vragen aan de huisarts of de huisarts vragen contact op te nemen met de DRA. Het is de bedoeling te overleggen, maar uiteindelijk is de behandelende arts vrij te doen wat hij wil met dat advies."
Hoe omvangrijk is dementie in Vlaanderen?
"Er zijn 145.000 mensen met dementie in Vlaanderen, en men vermoed dat dat aantal zal verdubbelen tussen 2035 en 2070. Mensen worden ouder en oud worden is het grootste risico op het krijgen van dementie. Bij vrouwen meer dan bij mannen. De kans dat je erdoor getroffen wordt, is gemiddeld 1 op 5."
Komen er ook in Wallonië DRA’s?
"Voorlopig is het een louter Vlaams initiatief, een Waals Expertisecentrum Dementie bestaat helaas nog niet, hoewel stemmen daarvoor steeds luider klinken."
Artsen zullen ondersteuning vinden bij de DRA’s. Wat heeft de Vlaamse overheid, van wie het project uitgaat, erbij te winnen?
"Als het doel is de mensen zo lang mogelijk kwaliteitsvol thuis te laten leven, bespaart dat middelen op zorgniveau. Als de eerste lijn er beter op inspeelt, kunnen bijvoorbeeld onnodige opnames uitgesteld of vermeden worden. Iemand met dementie die cachectisch is en koorts krijgt alsnog laten opnemen om die twee dagen later te zien overlijden, is geen kwalitatieve zorg en is erg duur. We moeten ons afvragen welke samenleving we willen zijn en hoe goed we willen zorgen voor onze verouderende bevolking. We hebben daar uiteindelijk allemaal baat bij. Want wie er zich nu voor inzet, zal later misschien die hulp ook nodig hebben."
Hoe vinden artsen de weg naar de DRA’s?
"Op verschillende relevante websites zal je een link kunnen aanklikken ‘Vind een DRA in jouw buurt’. Die leidt je naar de website www.huisartsendementie.be met een kaartje van Vlaanderen waarop artsen kunnen klikken om contact op te nemen. Artsen zullen, als ze op een probleem botsen, de moeite moeten nemen om een adviesvraag in te dienen en moeten ondervinden dat ze er iets aan hebben. Dus daar hebben we goed over nagedacht, want als het te lang duurt of te lastig blijkt, gaan ze het misschien geen tweede keer meer proberen. Dat willen we vermijden."
U was huisarts. Waarom zette u de stap naar deze coördinerende functie?
"Het was tijd voor iets nieuws. Ik ben 56 en er kwamen een aantal dingen in mijn leven samen op het juiste moment. Mijn moeder stond destijds als huisarts mee aan de wieg van de palliatieve thuiszorg. Als je als arts met een palliatieve patiënt wordt geconfronteerd, kan je bij een palliatief equipearts terecht voor advies. Veertig jaar geleden waren die equipeartsen pioniers voor de palliatieve thuiszorg. Zij stonden huisartsen bij met kennis over bijvoorbeeld pijnpompen en euthanasie. De DRA’s zijn daarmee te vergelijken. Dit initiatief voor dementie moet tot iets gelijkaardigs kunnen uitgroeien."
Om te weten wat er onder huisartsen leeft over de aanpak van dementie wordt er een korte enquête gehouden. Die zal de projectleiding bij Expertisecentrum Dementie Vlaanderen en Domus Medica anoniem verwerken om het project op, te volgen en te verduurzamen. De link is actief tot 1 maart 11 uur: https://forms.office.com/
