De BSR (Belgian Society of Radiology) hekelt de meerdere persberichten van de afgelopen dagen waarbij telkens vooral 1 beroepsgroep geviseerd wordt. "De inhoud is onvolledig en op een aantal punten flagrant foutief. Vooral het feit dat personen geïnterviewd worden die correcte duiding toevoegen, maar waarbij de passages intentioneel worden verwijderd uit de uiteindelijke tekst, is niet aanvaardbaar."

BSR-voorzitter Tom De Beule zet enkele punten op een rijtje.

1. Sinds vele jaren is er geen overschrijding meer van het “gesloten” budget medische beeldvorming.

In de loop van de jaren is er een correcte maar budgettair vermoedelijk eerder beperkte shift geweest van RX-echo naar meer cross sectionele duurdere MRI en CT onderzoeken. Deze lineaire stijging van MRI-onderzoeken is gekend (Fig 1.). Dat kan het budgetverschil echter maar gedeeltelijk verklaren. Radiologie is cruciaal geworden voor de
diagnose, behandeling en opvolging.

Fig. 1: Aantal MRI-onderzoeken per jaar sinds 2008. (Bron Riziv)

 
Jaarlijks wordt het totaalbudget voor radiologie bepaald. Dat budget wordt vastgelegd door het Riziv met een groeimarge die tijdens de medicomut afgesproken wordt: de groeimarge inclusief de index van dat jaar. Een indexsprong is ook al meerdere malen toegepast in het kader van herijking naar andere disciplines. 

De consumptieprijsindex is inderdaad in totaal met 32% gestegen sinds 2013 (Fig 2.). Dat heeft overigens ook een belangrijk effect op de aankoopprijs van onder andere MRI- en CT-toestellen maar ook het onderhoudscontract van een toestel, dat soms kan oplopen tot 100.000-150.000 euro per jaar per toestel. Contraststoffen en andere materialen zijn ook aanzienlijk mee gestegen. Dat geldt natuurlijk ook voor de andere disciplines binnen de geneeskunde en voor de kosten in het ziekenhuis.

Fig 2. Index evolutie (info statbel)

Belangrijk blijft dus te onderstrepen dat er sinds talrijke jaren geen overschrijding meer is geweest van het “gesloten” budget medische beeldvorming (artikel 17) dat dus wel onderhevig is aan de groeinorm en consumptieprijsindex.

Een citaat met een procentuele stiijging ten opzichte van het aantal scans is hierbij te kort door de bocht.
(Fig 3). Het betreft hier het totaal aantal onderzoeken binnen de radiologie (artikel 17 en artikel 17bis.) inclusief dus echografie en rx. De indexaanpassing zoals in alle sectoren zorgt voor budgetstijging. Het budget beeldvorming van het connexisme wordt hierbij bijvoorbeeld niet vergeleken (artikel ter en quater). En die ondergaan hoogstwaarschijnlijk eenzelfde evolutie.
Een berekening op dezelfde data van het Riziv en een uitzetting ten opzichte van van de gezondheidsindex (Fig 4.) toont dat we eigenlijk dichter bij de index komen. Gecorrigeerd voor de inflatie in combinatie met het stijgende aantal duurdere crossectionele beeldvorming werken we vermoedelijk goedkoper per prestatie dan in 2013. (Fig 5: inflatie)

Fig 3.: grafiek De Standaard.

Fig 4: grafiek budget radiologie in vergelijking met de gezondheidsindex.

Fig 5. Inflatie en het budget radiologie

2. Scanverslaving en overconsumptie
De druk van patiënten én aanvragers (specialisten en huisartsen) om radiologische onderzoeken uit te voeren -ook al lijken ze op het eerste gezicht niet pertinent- is de laatste jaren erg groot geworden. De algemene maatschappelijke aversie voor onzekerheid leidt ertoe dat patiënten geen genoegen meer nemen met een afwachtende houding bij
onduidelijke of eerder matige symptomen. De geïnformeerde burger wenst onverwijld een scan die een overzichtsbeeld van het lichaam en zekerheid geeft. Het wordt er voor de radioloog absoluut niet makkelijker op
om zomaar onderzoeken te weigeren.

Maar het allerbelangrijkste element, waar gek genoeg zelden naar verwezen wordt, is dat het budget medische beeldvorming gesloten is. Een eventuele budgetoverschrijding moet tot de laatste eurocent gecompenseerd worden en het verleden heeft meermaals bewezen dat die compensatie niet alleen steevast op het passief van de radiologen komt (niet op dat van de verwijzers), maar dat het ook geen enkel effect heeft op het voorschrijfgedrag.

Radiologen en/of (ziekenhuis)directeurs die een positieve balans zouden nastreven via extra beeldvorming (door hun verwijzers daartoe te motiveren bijvoorbeeld), kunnen dat dus enkel ten koste van andere radiologen en/of diensten die het met minder beeldvorming zullen moeten doen.

Maar als iedereen tegelijk voor de positieve balans gaat, dan crasht het budget; het vergt weinig rekenkracht om te ontdekken dat meer onderzoeken binnen hetzelfde budget alleen maar leiden tot een lagere terugbetaling per onderzoek. Steeds meer werk voor hetzelfde honorarium dus. Dat is dus kennelijk waar men de radiologen van
verdenkt…

Het is dan ook geen toeval dat de radiologen sinds jaren constructief samenwerken met de overheid om de medische beeldvorming te rationaliseren via initiatieven zoals actieve beslissingsondersteuning, met sensibilisering en
responsabilisering van zowel voorschrijvende artsen als radiologen.

Het aantal CT- en MR-onderzoeken stijgt al 20 jaar: tussen 2000 en heden was er een vervijfvoudiging van het jaarlijks aantal MR-onderzoeken en een verdubbeling van het aantal CT-onderzoeken.

In tegenstelling tot wat vaak gesuggereerd wordt, kan er op geen enkel moment, ook niet recent, een plotse toename of groeiversnelling genoteerd worden: de groei is verrassend lineair en volgt de trends die ook globaal in de gezondheidszorg zichtbaar zijn (aantal consultaties, aantal heelkundige ingrepen, etc). Toch wordt steevast naar overconsumptie verwezen als een vaststaand feit en worden verwijzers én uitvoerders ervan kwade bedoelingen toegeschreven. Nochtans staan alle artsen onder permanente druk om in alle omstandigheden de juiste diagnostiek en
behandeling aan te bieden.

De schaduw van medicolegale aansprakelijkheid bij eventuele fouten, zeker bij spoedgevallen, en de hoge druk van patiënten om zelfs bij banale klachten “voor alle zekerheid” gerustgesteld te worden, waart rond in elke hoek van het kleinste eerstelijnskabinet tot het grootste derdelijnscentrum. Medische beeldvorming is voor deze artsen vaak een krachtig en voor de hand liggend middel om ongeruste patiënten van hun angst te verlossen. Zelfs onderzoeken die niet helemaal stroken met de richtlijnen kunnen daarom niet in elke omstandigheid weggezet worden als “nutteloos”.

3. CT is geen stralenkanon
Innovatie in de radiologie is gigantisch. De laatste jaren blijft de dosis van CT onderzoeken dalen. Een foto voor een niersteen is evenveel dosis als een CT scan voor dezelfde steen maar met een veel grotere kans op correcte detectie.
Photon-counting CT maakt het mogelijk nog sneller te scannen en heeft door de dosisdaling zelfs terug een keuze om gebruikt te worden in kindergeneeskunde, in vergelijking met nu een algemene narcose onder MRI.
Hierbij zijn bijvoorbeeld de CT onderzoeken de laatste jaren ook steeds belangrijker geworden voor onder andere oncologische follow-up in de context van zeer dure maar effectieve immunotherapie waarbij de frequentie van opvolging met beeldvorming verkort is van 6 maanden naar 2 maanden. Een ander voorbeeld is cardiale CT waarbij een invasief onderzoek soms vermeden kan worden of net tijdig gedetecteerd kan worden dat een hartoperatie noodzakelijk is.

4. Innovatie in de radiologie als diagnose maar ook als behandelingstool
Bijvoorbeeld herseninfarcten met grote klonters en halfzijdige verlammingen worden behandeld door radiologen via de slagader in de lies. Deze behandeling bestaan reeds sinds 2014 zonder op dat moment ondersteuning van het Riziv. De radiologen hebben dit onmiddellijk onder de arm genomen en de nodige behandelingen uitgevoerd ondanks het feit dat
die zeer duur zijn, maar het effect op een patiënt is te ingrijpend met soms in 1 op 3 volledige recuperatie. Interventieradiologie is eveneens in andere settings een levensreddende miniaal invasieve ingreep die reeds jaren uitgevoerd wordt zonder adequaat budget.

5. Clinical descicion support: het juiste beeld op de juiste plaats!
Sinds 2015 trekt de BSR aan de kar voor de implementatie van beslissingsondersteuning (“clinical decision support”). Dat is een elektronisch systeem dat de voorschrijvende huisarts of specialist helpt om voor elk gezondheidsprobleem of symptoom het juiste radiologisch onderzoek te kiezen dat concordant is met de richtlijnen. Dit dossier is bij uitstek prioritair voor de BSR, omdat het de enige “evidence-based” methode is om justificatie in het aanvraagpatroon verankerd te krijgen en aldus het aantal “onnodige” onderzoeken op wetenschappelijk verantwoorde manier eindelijk eens exact te kwantificeren en tijdig (namelijk tijdens het voorschrijven) aan te kunnen pakken.

Dit project, dat in samenwerking met onder meer de FOD en het Riziv loopt, kent weliswaar aanzienlijke vertragingen
(Covid-19 was daar niet vreemd aan), maar is recent opnieuw op kruissnelheid gekomen met vermoedelijk implementatie tegen eind 2026. Recent onderzoek heeft zelfs reeds aangetoond dat we in België eigenlijk al een koploper zijn in deze justificatie. Ten op zichte van een aantal andere Europese laden hebben we reeds een gepast onderzoek in bijna 90% van de gevallen. We gaan verder door tot 100%!

6. Radiologie is de nexus van de gezondheidszorg
Medische beeldvorming is dus duidelijk cruciaal in deze tijd, ondertussen bestaan er bijna 17 subspecialisaties en is radiologie alom tegenwoordig. Radiologie redt indirect dus levens.

Tijdige borstkankerscreening, detectie van tumoren, scans na een ongeval, herseninfarcten, hartinfarcten en zo meer: telkens staat radiologie centraal en is de toegankelijkheid fantastisch in België, met een goede uitrusting waardoor de stralingsdosis naar beneden is gegaan, waardoor we voldoende kunnen scannen en niet in een wachtlijstensysteem zoals in de UK belanden of een extreme expansie van een geneeskunde voor de rijken terecht komen.

Het lijkt dat alle argumenten die een bepaalde stelling, door journalisten in de algemene pers nagestreefd, ontkracht of afzwakt professioneel worden weg gelaten en dus intentioneel leiden tot desinformatie.

De toegankelijkheid van onze gezondheidszorg is groot, de uitdagingen voor de toekomst zijn enorm, maar laten we het kind niet met het badwater weggooien zoals plafonds en dergelijke in de radiologie. Radiologie en beeldvorming is cruciaal in de gezondheidszorg. De BSR blijft dan ook constructief meewerken aan de herijking van de nomenclatuur voor radiologie en over de hele geneeskunde met een verdere optimalisatie van het gebruik en uitvoering van de beeldvorming in België.

Dr. Tom De Beule, Interventieradioloog
Voorzitter van de Belgische Vereniging voor Radiologie. (BSR/BVR)

> Kostenstijging radiologie: noodzakelijke investering in innovatie en patiëntenzorg