Tijdens het recent gehouden BREACH- symposium (Belgisch HIV Research Netwerk) in Brussel hebben professoren Linos Vandekerckhove (UZ Gent) en Stéphane De Wit (UMC Sint-Pieter) een dringende oproep gedaan voor structurele financiering en extra ondersteuning van de infrastructuur voor hiv-onderzoek. Hun open brief, gesteund door talrijke ondertekenaars, benadrukt de urgentie om actie te ondernemen tegen de groeiende uitdagingen van de pandemie.
In het begin van de jaren '80 speelden Belgische onderzoekers een centrale rol in het begrijpen van hiv/aids, vooral door hun werk in Centraal-Afrika. Sleutelfiguren zoals Peter Piot en zijn team van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen waren essentieel in het identificeren van de aanwezigheid van het virus in Kinshasa, Democratische Republiek Congo (toen Zaïre), een regio die cruciaal was voor de vroege verspreiding van HIV. Onderzoekers zoals Erik De Clercq van het Rega-instituut in Leuven droegen bij tot de ontwikkeling van antivirale geneesmiddelen, waardoor de behandeling van hiv vooruitging. Daarnaast werd de klinische ontwikkeling van antivirale producten en de opbouw van Europese netwerken geïnitieerd door Nathan Clumeck, hoofd van de infectieziekten-kliniek in het Sint-Pietersziekenhuis, Brussel. Het ITG werd een draaischijf voor onderzoek naar hiv-epidemiologie, co-infecties en strategieën voor de volksgezondheid. Het ITG gaf vorm aan wereldwijde inspanningen op het gebied van diagnose, preventie en zorg en bevorderde ethische richtlijnen voor onderzoek in een omgeving met beperkte middelen.
Hiv-onderzoek is meer dan ooit nodig omdat:
In België steeg het aantal nieuwe hiv-diagnoses in 2023, waarmee de eerdere neerwaartse trend werd omgebogen. In totaal werden 665 nieuwe gevallen gemeld, gemiddeld 1,8 diagnoses per dag - een stijging van 13% ten opzichte van 2022. Bij mannen die seks hebben met mannen (MSM) was er een stijging van 16%, waarbij Belgen bijna de helft van de gevallen voor hun rekening namen. Heteroseksuele personen zagen ook een aanzienlijke stijging, waarbij de diagnoses bij vrouwen stegen met 19% bij Belgen en 23% bij andere Europese nationaliteiten.
Oekraïne heeft te maken met een aanzienlijke toename van hiv-besmettingen, verergerd door het voortdurende conflict en ontheemding. In 2023 meldde het ministerie van Volksgezondheid van januari tot oktober 9.769 nieuwe hiv-gevallen, waarbij bij 2.738 mensen aids werd vastgesteld en 1.198 mensen bezweken aan aidsgerelateerde ziekten. Op dit moment staan er 158.803 mensen geregistreerd die leven met hiv in het land. De oorlog heeft de gezondheidszorg verstoord, waardoor behandeling en preventieprogramma's moeilijk toegankelijk zijn. Ontheemding heeft het risico op het uitbreken van hiv vergroot doordat geïnfecteerde mensen uit door oorlog getroffen gebieden verhuizen naar gebieden waar het risico op overdracht groter is.
Landen met een laag inkomen
De herverkiezing van president Donald Trump heeft de bezorgdheid over de toekomst van het President's Emergency Plan for AIDS Relief (PEPFAR) vergroot, een programma dat sinds de start in 2003 heeft bijgedragen aan de wereldwijde bestrijding van hiv/aids. Tijdens zijn eerste termijn werden voorgestelde bezuinigingen op PEPFAR grotendeels tegengehouden door steun van beide partijen in het Congres, waardoor de continuïteit van het programma werd gewaarborgd. De mogelijke gevolgen van dergelijke bezuinigingen zijn ingrijpend. PEPFAR is van cruciaal belang geweest bij het verstrekken van antiretrovirale therapie, het voorkomen van de overdracht van moeder op kind en het ondersteunen van de gezondheidszorginfrastructuur in tal van landen. Een verlaging van de financiering kan decennia van vooruitgang ongedaan maken en leiden tot een toename van hiv-overdracht en hiv-sterfte. In regio's die sterk afhankelijk zijn van PEPFAR-steun, zoals Afrika ten zuiden van de Sahara, kunnen de gevolgen bijzonder ernstig zijn en miljoenen mensen treffen die afhankelijk zijn van het programma voor behandeling en preventie.
Recente afname in financiering en infrastructuursteun brengt HIV-onderzoekscentra in gevaar:
In de afgelopen jaren is er een merkbare daling geweest in de overheids- en institutionele steun voor HIV-onderzoek in België. Bezuinigingen op de begroting en verschuivingen in de financieringsprioriteiten hebben geleid tot een vermindering van de financiële middelen die werden toegekend aan hiv-programma's, die ooit nog een prominente plaats innamen in de inspanningen van België op het vlak van volksgezondheid.
Deze vermindering heeft een impact gehad op het onderzoek naar innovatieve behandelingen, preventiestrategieën en epidemiologische studies die cruciaal zijn om de veranderende dynamiek van hiv-overdracht te begrijpen. Bovendien dreigt de verminderde steun de historische Belgische bijdragen aan het wereldwijde hiv-onderzoek te ondermijnen, in het bijzonder via instellingen zoals het Instituut voor Tropische Geneeskunde, het Kul & Rega-instituut, het Sint-Pietersziekenhuis en meer recentelijk de UGent en andere.
Het gebrek aan robuuste financiering en infrastructuur belemmert ook het vermogen om opkomende uitdagingen aan te pakken, zoals het stijgende aantal nieuwe infecties en de ontwikkeling van resistente virusstammen. Daarom is het dringend nodig om de financieringsprogramma's voor hiv-onderzoek in België te herzien en onderzoekers te ondersteunen met geld en infrastructuur om vooruitgang te boeken in de strijd tegen hiv/aids en het voortouw te blijven nemen zoals we vroeger deden!
> Vind de volledige lijst van ondertekenaars door hier te klikken.
