Voeding beïnvloedt het microbioom van de darmen en mogelijk ook dat van de vagina. Wetenschappers van het Isala-project (UAntwerpen) willen bestuderen welk effect vasten tijdens de ramadan heeft op deze darm-vagina-as. Daarom roepen de onderzoekers moslima’s op om deel te nemen aan een studie van acht weken. Het project draagt de naam 'Rufaida', naar de eerste vrouwelijke moslimarts.

Vorig jaar vond tijdens de ramadan al een eerste editie van het onderzoek plaats.

“Alle organen in ons lichaam werken nauw samen door informatie en stofjes met elkaar uit te wisselen”, vertelt professor Sarah Lebeer (UAntwerpen). “Zo staan organen niet op zichzelf, maar maken ze deel uit van een groter geheel, namelijk ons lichaam. We vermoeden dat er een gelijkaardig verband bestaat tussen het microbioom van de vagina en dat van de darmen, oftewel de darm-vagina-as. Een microbioom omvat alle micro-organismen - zoals bacteriën, schimmels en virussen - en hun genetisch materiaal die in en op een organisme leven."

"In onze allereerste Isala-onderzoeksfase ontdekten we een groep van typische darmbacteriën in de vagina. Dit wijst op een mogelijke link tussen de twee. We zijn benieuwd of veranderingen in het darmmicrobioom, via voeding en eetgewoontes, daardoor een invloed kunnen hebben op dat van de vagina.”
 
Ramadan en het microbioom               
Zo willen de onderzoekers onder meer bestuderen of de productie van voordelige vaginale bacteriën, zoals de lactobacillen, mogelijk gestimuleerd kunnen worden. Isala-projectmanager dr. Sarah Ahannach: “Daarom kijken we naar een specifieke vorm van vasten, namelijk tijdens de ramadan, om te zien welke invloed dit heeft op het darmmicrobioom en, onrechtstreeks dus, op het vaginale microbioom. We willen namelijk nagaan welke bacteriën minder of meer aanwezig zijn tijdens het vasten en of er een link is tussen wat je eet en welke bacteriën aanwezig zijn in de vagina."

"Daarnaast vinden we het essentieel om vrouwen uit verschillende culturen en religies te betrekken bij wetenschappelijk onderzoek. De ramadan biedt een unieke kans voor een studie naar tijdgebonden vasten binnen de moslimgemeenschap, die wereldwijd ongeveer 1 miljard vrouwen telt.”

Vorig jaar vond al een eerste editie van de Rufaida-studie plaats. Toen werden deelneemsters enkel gevraagd om vragenlijsten in te vullen. Daar kwamen al enkele interessante resultaten uit.

“Vorig jaar hadden 245 vrouwen zich geregistreerd om deel te nemen”, legt doctoraatsonderzoeker Sarah Van den Bosch uit. “We zijn heel blij dat we een enorm diverse groep van vrouwen tussen 18 en 63 jaar hebben kunnen bereiken uit 34 verschillende culturen. Daarnaast leerde het onderzoek ons dat de participanten meer last hadden van zeer milde darmklachten tijdens de vastenperiode dan ervoor en erna. Tijdens de ramadan voelden de deelneemsters zich het meest verbonden met hun familie en huishouden, terwijl ze zich meer ontkoppeld voelden van hun collega’s en medestudenten. Wij vonden deze resultaten een mooie basis om verder de effecten van de ramadan te onderzoeken, dit keer met vaginale en stoelgangstalen!”
 
Deelnemers van de Rufaida-studie krijgen een staalnamepakket mee naar huis.
 
Burgeronderzoek
Het tweede deel van de Rufaida-studie gaat van start op 17 februari 2025. Van den Bosch: “De deelneemsters hebben de keuze om zich in een van de twee verschillende studiegroepen in te schrijven. Gedurende acht opeenvolgende weken worden de deelneemsters van groep 1 gevraagd om wekelijks vaginale en stoelgangstalen af te nemen. Daarnaast krijgen ze een uitgebreide vragenlijst om in te vullen over hun vaginale, darm-, mentale en algemene gezondheid en wat ze aten in de voorbije dagen."

"Aan de deelneemsters van groep 2 vragen we om enkel de wekelijkse vragenlijsten in te vullen. Met alle stalen die we binnenkrijgen en de informatie van de vragenlijsten kunnen we de periode voor, tijdens en na het vasten met elkaar vergelijken.”

Wie wil meedoen aan het onderzoek moet aan een reeks voorwaarden voldoen. Isala is op zoek naar vrouwelijke vrijwilligers,18 jaar of ouder, die van plan zijn de aanstaande ramadan volledig te vasten. “Uniek aan ons burgerwetenschapsproject is dat de participanten aan het einde van de rit het profiel van hun eigen microbioom mee naar huis krijgen”, vertelt Ahannach. “Als Isala-onderzoeker geven we de nodige uitleg bij die resultaten. De verworven inzichten worden ook met het brede publiek op een interactieve manier gedeeld.”

Tot slot zijn de onderzoekers ook geïnteresseerd in het in kaart brengen van de effecten van de ramadan op de mentale gezondheid en het gevoel van samenhorigheid. Hiervoor werken ze samen met professor communicatiewetenschappen Charlotte De Backer (UAntwerpen) die de impact van sociale en culturele factoren op het sociaal welzijn onderzoekt. Zo kan het vasten tijdens de ramadan niet alleen effect hebben op het lichaam, maar ook op de geest en het sociaal netwerk van vrouwen.
 
Over Rufaida
De Isala-wetenschappers vernoemen nieuwe studies telkens naar iconische vrouwen in de geschiedenis. Deze keer lieten ze zich inspireren door Rufaida al-Aslamia, die wordt erkend als de eerste vrouwelijke moslimarts. Ze was een pionier op het gebied van geneeskunde en wetenschappelijke vooruitgang in de vroeg-islamitische samenleving. Bovendien speelde ze een cruciale rol in de ontwikkeling van de gezondheidszorg. Onder haar leiding werd het eerste islamitische zorgcentrum opgericht, waar ze teams van jonge vrouwen en meisjes opleidde in verpleging, eerste hulp en spoedzorg. Haar werk legde daarmee de basis voor de eerste opleiding voor vrouwelijke verpleegkundigen.