De tentoonstelling BrAInpower in het Rijksmuseum Boerhaave in Leiden schetst de geschiedenis van artificiële intelligentie en toont spectaculaire toepassingen van AI. Bas Haring, hoogleraar Publiek begrip van wetenschap, is de gastconservator.

“We wilden bewust niet alleen de laatste hipste snufjes van AI tonen”, zegt prof. Haring. Hij maakte de tentoonstelling samen met Ad Maas, conservator van het Wetenschapsmuseum Boerhaave. “Sommige mensen vinden AI een enge technologie die de laatste tien jaar plotseling is ontstaan. Ik ga niet vertellen of je wel of niet bang moet zijn. Maar het is wel belangrijk dat meningen over AI gebaseerd zijn op kennis. Met deze tentoonstelling willen we uitleggen dat er niet iets magisch is gebeurd, maar dat computers stap voor stap steeds sneller zijn geworden waardoor meer toepassingen mogelijk zijn.”

Betere behandelingen met data 
Daarom heeft de expositie veel aandacht voor de ontwikkeling van reken- en meettechnieken. Van vernuftige vroege vondsten zoals een tweeduizend jaar oud tandwiel om de positie van hemellichamen te bepalen tot selecterende algoritmes in datingapps. Of de toepassing van big data bij behandelingen tegen kanker. Haring: “Ik ben optimistisch over veel toepassingen. Het is geweldig dat ziektes beter te behandelen zijn met behulp van data. En kijk naar deze uitvinding van Delftse studenten: hun computer kun je als een soort radiator ophangen die ruimtes verwarmt. Of mijn eigen horloge dat me waarschuwt als mijn trein vertraging heeft.”

Maar prof. Haring ziet ook de schaduwzijden en de dilemma’s die AI met zich meebrengt. De tentoonstelling belicht heikele vraagstukken als: willen we dat algoritmes bepalen wat we zien op onze sociale media? En wie is er verantwoordelijk als een zelfrijdende auto een ongeluk veroorzaakt? “De schaduwzijden liggen vaak niet zozeer aan de techniek, maar aan de keuzes van de gebruikers, zoals het kiezen van discriminerende algoritmes door de Belastingdienst. Ik vraag me bijvoorbeeld ook af hoe we goed onderscheid kunnen blijven maken tussen echt en nep als deepfakes steeds beter worden – wie weet worden ze ingezet als vals bewijsmateriaal bij een inbraak”, aldus prof. Haring.

Hoe kunnen we als samenleving voorkomen dat AI zo verkeerd kan uitpakken? “Bèta-wetenschappers en technici denken soms te weinig na over de gevolgen en toepassingen van hun techniek en daar moeten we met ons allen meer alert op zijn.” Zelf biedt Haring vanaf januari 2023 het keuzevak AI en ethiek aan in de Leidse opleiding AI en informatica. En voor de jongste doelgroep, kinderen, heeft hij ook iets in petto. In oktober komt zijn kinderboek uit, met als titel ‘Kunstmatige Intelligentie is niet eng’.

De tentoonstelling BrAInpower is tot en met 5 maart 2023 te zien in Rijksmuseum Boerhaave.