Mensenrechtenorganisatie Amnesty International wijst in zijn jaarverslag opnieuw op drie hangijzers in de Belgische mensenrechtensituatie die ze al jarenlang aanhaalt, maar waar ook in 2021 amper vooruitgang geboekt werd. Die thema's zijn asiel en migratie, etnisch profileren en politiegeweld en de "onmenselijke situatie" in de gevangenissen.

In de strijd tegen seksueel geweld werd wel vooruitgang geboekt, maar ook voor de andere mensenrechtenuitdagingen zou Amnesty graag wat meer daadkracht zien.

De situatie in de gevangenissen is een oud zeer, en ons land werd al meermaals op de vingers getikt, ook door VN-instanties. Daaruit bleek al meermaals dat gedetineerden onvoldoende toegang hebben tot basisvoorzieningen. 

Na het Periodiek Onderzoek van de VN naar de mensenrechtensituatie in ons land wilde België er zich niet toe engageren om het aantal gedetineerden onder de capaciteit van de gevangenissen te houden. "Frappant", noemt Wies De Graeve, directeur van de Vlaamse tak van Amnesty, dat. "Het zegt veel over het ambitieniveau voor de rechten van gevangenen." 

De opvangcrisis is een ander thema waar Amnesty nog veel ruimte voor vooruitgang ziet. "De hartverwarmende solidariteit met Oekraïense vluchtelingen dreigt te verhullen dat België met een door de overheid gecreëerde achterstand en tekort aan deze crisis is begonnen", zegt De Graeve. "Al sinds de herfst van vorig jaar zien we dat mensen op straat moeten slapen."

Nog in het thema asiel en migratie wijst Amnesty op vaststellingen van VN-rapporteurs: misbruik, discriminatie bij werk in de informele sector en onvoldoende toegang tot onder meer huisvesting en gezondheidszorg. "Na de hongerstakingen van vorig jaar is er eigenlijk nog steeds geen structurele oplossing om de rechten van die mensen te beschermen", zegt De Graeve.

Een derde bezorgdheid gaat over de politie. Twee VN-comités vroegen van België maatregelen in de strijd tegen etnisch profileren en mishandeling en buitensporig geweld, en Amnesty beaamt dat daar nog werk op de plank ligt. 

In de strijd tegen seksueel geweld is wel veel vooruitgang geboekt: er is meer aandacht voor en het beleid werd verbeterd. In november werd een nationaal actieplan ter bestrijding van gendergerelateerd geweld goedgekeurd, en deze maand nog was er een verstrenging van het seksueel strafrecht. "Zeer welkome en nodige stappen", aldus De Graeve.

Ook de vaccinatiecampagne was goed georganiseerd. "Dankzij informatie- en sensibiliseringscampagne probeerde de overheid iedereen te bereiken, en dat juichen we toe", zei De Graeve. Op het internationale niveau is de Belgische balans om het vaccinnationalisme te bestrijden minder positief. "Er waren een aantal positieve signalen, maar tussen woord en daad lag er uiteindelijk nog een te grote kloof", klinkt het. "Los van een aantal uitspraken hebben we daar te weinig gezien. Op EU-niveau had ons land meer de forcing kunnen voeren in het patentendebat."