Het recht op een verhoogde tegemoetkoming wordt sinds 1 oktober automatisch toegekend aan alleenstaanden met een beperkt inkomen die drie opeenvolgende maanden werkloos of arbeidsongeschikt zijn, of erkend zijn als invalide.

Alleenstaanden die drie maanden na elkaar een werkloosheids- of een arbeidsongeschiktheidsuitkering krijgen of invalide zijn verklaard na een aantal voorafgaande controles en aan bepaalde inkomensvoorwaarden voldoen krijgen automatisch een verhoogde tegemoetkoming.

Wie recht heeft op een verhoogde tegemoetkoming, betaalt minder voor gezondheidszorg (raadplegingen, geneesmiddelen, hospitalisatie ...) en kan een aantal andere financiële voordelen krijgen, zoals goedkoper openbaar vervoer. Het recht wordt automatisch toegekend aan onder anderen mensen met een leefloon, een inkomensgarantie voor ouderen, een toelage voor personen met een handicap of voor een kind met een erkende handicap van minstens 66 procent. In 2021 hadden meer dan twee miljoen mensen recht op een verhoogde tegemoetkoming, van wie bijna een miljoen de erkenning automatisch hadden gekregen.

Momenteel bestaan er twee vormen van verhoogde tegemoetkoming: volledig automatisch op basis van een bepaald voordeel (zoals inkomensgarantie voor ouderen) of op basis van een situatie waarin een kind zich bevindt (zoals een kind met een ongeschiktheid van ten minste 66 procent), en na een inkomensonderzoek uitgevoerd door het ziekenfonds op basis van een verklaring op erewoord.

Het besluit voorziet nu in een derde manier voor tegemoetkoming voor bepaalde doelgroepen waarvan aangenomen kan worden dat hun financiële situatie bescheiden is. Die situatie wordt gecontroleerd door het ziekenfonds. De betrokkene moet dus geen verklaring op erewoord ondertekenen. 

Omdat er niet voor alle inkomens recente informatie bestaat en om te garanderen dat alle potentiële rechthebbenden op de verhoogde tegemoetkoming op dezelfde manier worden behandeld, werd voorzien in een aantal uitsluitingscriteria. Het mogelijke genot van bepaalde inkomsten of bestaansmiddelen die gedetecteerd worden via databanken zoals o.a. PatrimonyService en het pensioenkadaster zijn een criterium voor de uitsluiting van de verhoogde tegemoetkoming. Het koninklijk besluit daarvoor kadert in de gezondheidszorgbegroting van 2024.