Professor Dominique Biarent, lange tijd hoofd pediatrische intensive care bij het Universitair Kinderziekenhuis Koningin Fabiola, wijdt haar tijd nu aan medisch onderwijs. In het bijzonder is zij een voorstander van simulatie in de opleiding van artsen en andere professionals in de gezondheidszorg. Ze is al lange tijd een pionier op dit gebied en heeft onlangs een presentatie over dit onderwerp gegeven voor de Royal Academy of Medicine.
“We hebben artsen nodig die niet alleen bekwaam zijn, maar die ook hun kennis en vaardigheden op peil houden in een wereld waarin deze praktijken met grote snelheid evolueren”, begint professor Biarent. Maar om competent te zijn, moeten ze goed opgeleid zijn. Vandaag de dag kunnen medische procedures gesimuleerd worden op mannequins en talrijke onderzoeken tonen aan dat professionals in de gezondheidszorg die opgeleid worden door middel van simulatie beter en efficiënter zijn dan artsen die “op de ouderwetse manier” opgeleid worden door oudgedienden die nog steeds als experts beschouwd worden. Het oude principe van “ see one, do one, teach one” is vervangen door simulatie-gebaseerd leren. “Er zouden geen procedures meer voor de eerste keer op echte patiënten moeten worden uitgevoerd. We moeten onze toevlucht nemen tot leren op een mannequin of via virtual reality”, benadrukt prof. Biarent. “Simulatie is natuurlijk duur”, geeft ze toe, "maar uiteindelijk niet duurder dan het opleiden van artsen die slecht of helemaal niet presteren met traditionele, ouderwetse methoden."
De voorwaarden voor simulatieonderwijs
Simulatieonderwijs vereist echter wel een aantal voorwaarden. Ten eerste heb je docenten nodig die getraind zijn in deze manier van lesgeven. Ze moeten zelf voortdurend willen leren en hun vaardigheden willen doorgeven. De leerlingen met wie ze te maken krijgen leren op allerlei manieren: door te schrijven, door hardop te herhalen, door rond te lopen, met of zonder geheugensteuntjes. Het is van vitaal belang dat de leerkracht zich tegelijkertijd aanpast aan deze verschillende manieren van leren. De leerkracht moet ook stapsgewijs lesgeven: het gebaar tonen, het dan stap voor stap beschrijven, dan de leerling vragen om de beschrijving van het gebaar te herformuleren en ten slotte de leerling vragen om het gebaar uit te voeren.
Sommige lesmodellen stellen zelfs meer fases voor dan deze vier. Het onderwijs moet ook gericht zijn op het bereiken van meetbare doelstellingen en een evaluatie van het geleerde inhouden. Een evaluatiecriterium zou de impact van het leren op de kwaliteit van de zorg kunnen zijn, bijvoorbeeld gemeten aan de hand van de frequentie van ongewenste voorvallen. Of op de kwaliteit van de procedure zelf, beoordeeld aan de hand van een lijst met essentiële fasen: handen wassen, handschoenen dragen, een geschikte injectieplaats kiezen, enz. Dergelijke lijsten bestaan al enige tijd.
Gebrek aan communicatietraining
“Een gebied waarop artsen slecht of helemaal niet zijn opgeleid,” benadrukt de kinderreanimator, ”is communicatie." Dit kan zijn tussen artsen onderling, tussen arts en patiënt, tussen arts en andere zorgverleners, enzovoort. Slechte communicatie ligt aan de basis van een zeer groot aantal ongewenste voorvallen, die uiteindelijk leiden tot rechtszaken en veroordelingen van zorgverleners. Communicatievaardigheden kunnen ook worden geleerd door middel van simulatie, gewoon door rollenspellen. Of met de hulp van vrijwillige acteurs of patiënten die zichzelf spelen. “Maar het is van vitaal belang dat toekomstige zorgverleners getraind worden in goede communicatievaardigheden”, benadrukt prof. Biarent.
Een veelbelovende toekomst voor medische simulatie
Kortom,” besluit ze, ”ik ben er een groot voorstander van dat toekomstige artsen een aanzienlijk aantal uren simulatie ondergaan voordat ze technische procedures aan het bed kunnen uitvoeren. Ik ben al in 1993 begonnen met het ontwikkelen van deze concepten en ik moet toegeven dat de mannequins in die tijd nogal rudimentair waren. Maar er wordt vooruitgang geboekt. De functies van de nieuwe mannequins, en nog meer die van de mannequins die momenteel worden ontwikkeld, zullen steeds buitengewoner worden. Dit geldt voor hun bewegingen, hun reacties op gebaren, hun uiterlijk... De toekomst belooft opmerkelijk goed uitgeruste instrumenten."
