Omdat het aantal langdurig zieken in ons land jaar na jaar blijft toenemen, dringt een nieuwe visie op werk die het welzijn van werknemers op lange termijn vooropstelt, zich op, argumnteren dr. Laurens De Boeck en dr. Jeroen van den Brandt van Domus Medica in een opiniestuk.

Het aantal langdurig zieken in ons land blijft jaar na jaar toenemen. Afgelopen week waren het de jongeren die het nieuws haalden met een opvallende stijging van het aantal langdurige afwezigheden in die groep. Niet zo lang geleden stelde men nog vast dat een groot deel van de meer dan 500.000 langdurig zieken 50-plussers betreft. De conclusie lijkt dat heel België ziek is. 

De oorzaken zijn complex en in verschillende domeinen te zoeken. Maar het staat vast dat zo goed als al deze mensen hun ziektestatuut verkregen via hun huisarts. Het is niet zo dat de huisartsen van slechte wil of onverschillig zijn. Integendeel, zij weten dat werken bijdraagt aan het welzijn en herstel van een patiënt. Tijdelijk ziekteverlof is echter vaak het enige instrument dat ze hebben om iemand te beschermen. Maar zodra iemand een maand of langer thuis zit, stoot de huisarts die zijn patiënt wil reactiveren nog altijd op te veel drempels. In theorie bestaan daarvoor allerlei hulpmiddelen. Denk aan de terug-naar-werkcoaches, loopbaancentra, GTB, GOB, re-integratietrajecten, hulp voor zelfstandigen,...

De realiteit is dat de wildgroei aan initiatieven op verschillende beleidsniveaus zorgen dat huisarts én patiënt te vaak door de bomen het bos niet meer zien. Er is een gebrek aan coördinatie en overleg tussen de verschillende ministers met gelijkaardige bevoegdheden. De patiënt moet door dat kluwen aan regelgeving en initiatieven zijn verhaal steeds opnieuw doen en vindt nergens écht gehoor. Momenteel zijn de werkgevers, arbeidsartsen en mutualiteiten zelden te bespeuren in de eerste maanden van de arbeidsongeschiktheid. Terwijl alle studies aantonen dat een snelle, aanklampende aanpak werkt om mensen sneller terug aan het werk te krijgen en te houden. 

Een overleg tussen huisarts, arbeidsarts en adviserend arts zou de mogelijkheid bieden om de patiënt beter te helpen en te kijken wat wel kan. Hiervoor ontbreekt echter nog altijd een duidelijk kader. De arbeidsartsen en huisartsen zijn daar nochtans ook vragende partij voor. Recente initiatieven om dat transversaal overleg te stimuleren zijn versnipperd en veel te vrijblijvend voor de betrokkenen. Het helpt ook niet dat in ons land werkgevers niet langer dan een maand financieel verantwoordelijk blijven voor hun personeel en ook niet verplicht zijn om ze te contacteren om de re-integratiemogelijkheden te verkennen. 

De overheid draagt hierin de grootste verantwoordelijkheid. Nederland kampte eind jaren 90 met een vergelijkbare ‘epidemie’ aan langdurig zieken. De regering besloot toen dat het genoeg was geweest en hervormde het hele systeem grondig. De heilige huisjes bleven hierbij niet gespaard. De huisarts is er niet langer bevoegd voor het schrijven en opvolgen van arbeidsongeschiktheid. Werkgevers moeten minstens één jaar het loon van hun personeel doorbetalen. Ze zijn verplicht om al na enkele weken samen met de arbeidsarts de werknemer te contacteren om te kijken wat de mogelijkheden zijn om terug (aangepast of deeltijds) aan de slag te gaan. Werknemers zijn verplicht om aan deze gesprekken deel te nemen en mee te werken.

Het resultaat? Een opvallende daling van het aantal langdurig zieken. In België is er helaas geen sprake van hervormingen, omdat de sterkhouders in het beleid hardleers zijn en vasthouden aan een recept dat duidelijk niet werkt. Bij ons wordt stoer gesproken over sancties voor artsen, werknemers en werkgevers. Bovendien wil men een geschiktheidsattest invoeren dat (alweer) de huisarts mag opstellen. Dat is morrelen in de (zieke) marge. Te veel betrokken partijen wijzen naar elkaar en ontkennen hun verantwoordelijkheid. De meesten lijken niet over hun schaduw te willen stappen. 

Een hoopgevende uitzondering uit het kamp van de werkgevers was het rapport dat Daan Aeyels van Voka in 2022 publiceerde. Daarin staat een concreet voorstel om werkgevers en arbeidsartsen meer en sneller te activeren in de opvolging van hun ziek personeel. Zelfs de term ‘re-integratieplicht’, waarbij de werkgever de werknemer actief zou moeten bijstaan om het werk te hervatten, wordt genoemd. Een dankbaar lichtpunt in een debat dat visie mist.

Ook de arbeidsartsen zijn vragende partij voor hervormingen en een grotere rol in dit verhaal, zoals prof. Lode Godderis al eindeloos herhaald heeft. Hun stem wordt vooralsnog niet gehoord. Nochtans is niets minder dan een totaalplan nodig om dit probleem aan te pakken. Langdurige ziekte is nefast voor patiënt en samenleving. Aan het werk zijn en blijven is een cruciaal element voor het welzijn van mensen. 

Een nieuwe visie op werk, die het welzijn van werknemers op lange termijn vooropstelt, dringt zich op. Dat vraagt een systematische samenwerking en verantwoordelijkheidszin van alle partijen. Als we blijven aanmodderen hoeven we niet verbaasd te zijn als de cijfers over vijf jaar nog gestegen zijn. U bent alvast gewaarschuwd.