Als de nieuw afgestudeerde artsen van de VUB vandaag tijdens een grote ceremonie hun eed zullen afleggen als arts, is dat niet langer met de Eed van Hippocrates. Hippocrates is de voorbije jaren met de stille trom afgevoerd. De eed heet voortaan simpelweg de Artseneed. De eed werd eerst in 2011 en recenter, in 2021, twee keer officieel geactualiseerd. Op zich is deze verandering dus niet nieuw, wel dat de eedaflegging bij de diploma-uitreiking apart wordt georganiseerd en niet meer zoals altijd samen met Leuven.

Een van de drijvende krachten achter die actualisering is VUB-professor, arts en ondervoorzitter van de nationale raad van de Orde der Artsen Michel Deneyer. “De originele eed was aan een modernere versie toe, zeker in het licht van de wijzigende wetgeving, onder andere in ons land”, zegt Deneyer. “In de originele tekst van de eed stond ondermeer: Ik zal niemand een dodelijk geneesmiddel toedienen, ook niet aan iemand die dit van mij vraagt. Zelfs een aanwijzing in die richting zal ik niet verstrekken. Verder stond te lezen: Ik zal nooit aan een vrouw een middel toedienen ter vernietiging van ontkiemend leven.“

Na het goedkeuren van de euthanasiewet in 2002 en de abortuswet (1990) moest de eed dus aangepast worden omdat hij niet meer spoorde met het wettelijke kader. Dat gebeurde een eerste keer in 2011, waarbij beide voornoemde passages op de schop gingen en er onder andere elementen aan werden toegevoegd die te maken hadden met de rechten van de patiënt, zoals: Ik zal de gezondheid en het welzijn van mijn patiënt als prioriteit beschouwen, Ik zal de personen die mijn zorg vragen correct informeren en Ik zal de autonomie en de waardigheid van mijn patiënt eerbiedigen. “Verder waren er aanpassingen in verband met gendergelijkheid. Uit de oude eed bleven zaken als het respecteren van het beroepsgeheim en passages die verwijzen naar grensoverschrijdend gedrag wel overeind. En dat zal vanzelfsprekend ook zo blijven.”

Verwijzingen naar religie

Ook verwijzingen naar religie zijn weggeknipt. In de originele tekst stond: Ik zweer bij Apollo, de Genezer, bij Asclepius, Hygieia et Panaceia, en bij alle goden en godinnen, die ik tot getuigen roep, dat ik deze eed en deze verklaring, naar beste weten en vermogen, zal nakomen. Die passage was al tijdens de middeleeuwen niet meer verteerbaar voor het toen oerkatholieke Europa, heet het.

De Eed van Hipocrates heeft heel lang in zijn oudere versies dienst gedaan. Hij ontstond in een heel ander tijdsgewricht. Hippocrates werd geboren op Kos in 460 voor Chr. Hij behoorde tot de aristocratische familie van de Asclepiaden die al in die tijd, de 5de eeuw voor onze het begin van onze jaarrekening, bekend was omwille van haar medische kennis. Zelfs Plato vermeldt Hippocrates een paar keer, wat hem voor zijn tijd al een ‘bekende Griek’ maakte.

“De vermelding door Plato geeft het belang aan van het Hippocratisch denken en van de invloed van zijn medische reflectie op de intellectuele geschiedenis van het klassieke Griekenland”, klinkt het op de website van Orde. “De opleiding van een goed arts bestond in de oudheid wellicht ook uit de studie van de retorica en de filosofie. De geneeskunde werd vooral mondeling en praktisch onderwezen.

Hippocrates zou bovendien zijn voordeel hebben kunnen doen met door zijn grootvader geschreven medische tractaten. Onder meer op basis van individuele patiëntenfiches in het Corpus Hippocraticum, waarin de herkomst van zijn patiënten vermeld staat krijgen wij een idee van de steden in Thessalië, waar Hippocrates naderhand heentrok, waar hij de geneeskunde zou hebben uitgeoefend. Ook buiten Thessalië zou Hippocrates actief zijn geweest, met als verste uitlopers de steden Athene, Delphi, Korinthe en de eilanden Syros en Delos in het zuiden en de stad Odessa op de oostkust van de Zwarte Zee.”

Verklaring van Genève

De actualisering van de oorspronkelijke Eed van Hippocrates was een initiatief van de nationale raad van de Orde der artsen. In eerste instantie gebeurde dat op basis van de Verklaring van Genève. De herziening werd goedgekeurd en aangenomen door de World Medical Association (WMA).

Het afleggen van die Artseneed is niet verplicht, maar volgens Deneyer – zeker in het geval van de nieuw-afgestudeerde VUB-artsen die hun eed op de Grote Markt van Brussel afleggen - een interessante plechtigheid. “Ze spreken hun engagement uit op een symbolische plek en voor de ganse gemeenschap waarvoor ze zich zullen inzetten. De aanpassing van de eed is overigens een belangrijk gegeven, zeker in het licht van de recente discussie rond euthanasie en abortus en de uitspraken naar aanleiding van het pausbezoek”, besluit Deneyer.

Wie de pas afgestudeerde artsen van de VUB hun nieuwe Artseneed wil zien afleggen, moet zich op maandag 7 oktober vanaf 14 uur naar de Brusselse Grote Markt spoeden, waar de plechtigheid zal plaatsvinden.