De Belgische regering zal ambitieus en disruptief moeten zijn om onze gezondheidszorg toekomstperspectief te bieden via value-based health care, luidt de boodschap van de Belgische Vereniging voor Ziekenhuisdirecteurs. Een Transformatiebureau dient alles in goede banen te leiden op basis van een roadmap die minstens een decennium beslaat.

Zo luidt de conclusie van een pas vrijgegeven whitepaper (1, 2). Daarin geven de Belgische Vereniging van Ziekenhuisdirecteurs (BVZD) en Pricewaterhouse Coopers (PwC) de richting aan die onze gezondheidszorg uit moet: die van moderne value-based healthcare (VBHC). BVZD-voorzitter Eric Christiaens pleit in zijn voorwoord voor haalbare kwaliteitsverbetering voor patiënt en maatschappij, met oog voor de welbekende Quintuple Aim.

Ruim 16 miljard verspild?

In 2021 bedroegen onze gezondheidsuitgaven 55,5 miljard (11,0% van ons BBP). De financiële duurzaamheid van ons systeem wordt problematisch. Gefragmenteerde financiering en besluitvorming helpen daar allerminst bij. WHO en OESO schatten dat 30% van de middelen in gezondheidszorg verspild wordt. Dat komt in 2021 neer op 16,65 miljard euro voor België.

Al in 2006 schoven Porter en Teisberg value-based healthcare (VBHC) naar voren als mogelijke oplossing. Recent onderzoek vraagt om een update van deze waarde-agenda. De whitepaper suggereert deze te overwinnen sleutelhindernissen voor België:

•  Gebrekkige alignering tussen diverse spelers, de patiënt zelf komt er ook amper aan te pas. Oplossing: naar Integrated Practice Units (IPU’s). 

•  Weinig gedeelde dataplatformen. Dus moeten we veel meer resultaten meten, ook outcomes individueel.

•  Onvoldoende incentives zijn gelinkt aan resultaten en kwaliteits-en efficiëntieverbetering. Bundled payments moeten dat verhelpen.

•  Te weinig integratie van zogenaamde zorglevels, ondermaatse preventie, vroege diagnose en opvolging. Oplossing: geïntegreerde zorg.

•  Bouw referentiecentra uit op geografische basis, zelfs al bestaat er weerstand tegen verandering, is er vandaag veel fragmentatie en gebrek aan wetgeving.

•  Gebrek aan data, datatransparantie en geïntegreerde patiëntendossiers  vereist een informatietechnologieplatform.

Huidig ervaringsniveau en praktijk

In de aanloop naar deze whitepaper liep in juli-augustus 2024 een VBHC-enquête bij 180 organisaties, instellingen, experts. Respondenten hebben het vaakst ervaring met uitkomstmetingen en rapportage (81,7%), met onderzoek naar het algemene VBHC-concept en/of de praktische implementatie ervan (62,5%), met deelname aan VBHC-gerichte expertpanels of -commissies (65,3%). Disease management-programma's (64,4%) en onderzoek of pilotstudies naar VBHC-implementatie in de klinische praktijk (64,4%) zijn hen evenmin vreemd.

Trainingsprogramma's voor zorgverleners (45,2%) en initiatieven voor kwaliteitsverbetering en patiëntveiligheidsmaatregelen (50,0%) beschouwt men als de meest gebruikte VBHC-praktijken. Ondanks het feit dat VBHC-praktijken nu enigszins beperkt zijn, gaf het leeuwendeel aan dat VBHC geschikt zou zijn voor België (78,8% voor vs. 7,7% tegen).

De paper licht vijf interessante praktijkvoorbeelden uit het Belgische aanbod.

- Transmuraal ambulant zorgpad bij electieve colectomie. UZ Leuven, KU Leuven, J&J MedTech in 11 Vlaamse ziekenhuizen. Verbeterd herstel na chirurgie (ERAS). Geschatte kostenbesparing: 3.198.000 euro.

- Digitaal transmuraal zorgpad voor longkankerpatiënten. AZ Delta Roeselare. 92% therapietrouw en minder bezoeken aan Spoed (3,5% vs. 4,8%) en verblijfsduur in de dagkliniek (2,5 uur vs. 4,1). Hogere overleving bij patiënten met longkanker in stadium IV.

- Betere rersultaten door AI in medische beeldvorming. UZ Brussel, VUB, GE Healthcare. Neurologie. UZ Brussel, cardio OLV Aalst, Heart Inc, radiol./cardio UZ Brussel. Kan overtollige verwijzingen naar invasieve katheterisatie terugdringen.

- Geïntegreerde praktijkeenheid (PsoPlus) voor de behandeling van psoriasispatiënten. UZ Gent, dermatologie. Definieerde een waarde-uitkomstenset van 21 patiëntrelevante uitkomsten. Significante resultaatsverbeteringen met het oog op de ernst van psoriasis, symptoomcontrole, doeltreffendheid en gemak van de behandeling en levenskwaliteit.

- Klinisch pad voor diabetes type 2. De detectietechnologie van Abbott werd wereldwijd de standaard voor glucosemonitoring bij patiënten met diabetes type 1 en type 2 die intensief met insuline worden behandeld. De technologie biedt continue glucosemonitoring. ER is opschaalpotentieel naar andere chronische aandoeningen, bijvoorbeeld cardiologie en oogheelkunde.

Naast deze initiatieven uit de ziekenhuiswereld meldt de paper overheidsinitiatieven, maar geen ervan is momenteel volledig geslaagd. Denk aan de ziekenhuisnetwerken, Pay for Performance, nomenclatuurhervorming (de voorbereidingen voor de nomenclatuurhervorming zullen naar verwachting eind 2024 afgerond zijn), New Deal (beperkt succes). Er is ook het Belgisch Geïntegreerd Gezondheidsdossier (BIHR): vanaf 2025 moeten alle welzijns- en gezondheidsdata beschikbaar zijn in het BIHR voor alle zorgteamleden, inclusief voor de persoon zelf. Valkuil hier is dat patiëntengemeenschappen niet betrokken zijn. Een studie rond het all-in-forfait per pathologie zal naar verwachting eind 2024 licht werpen op een strategie voor de toekomst.

Transformatiebureau en roadmap naar shift

We moeten nu echt de stap zetten naar VBHC, luidt het besluit. Nieuw daarbij is het op te richten VBHC Transformation Office als cockpit. Daarin ontmoeten top-down- en bottom-upbenadering elkaar in een ware transformatiementaliteit. Aan de diverse overheden om het VBHC Transformation Office te mandateren om een strategische routekaart uit te werken.

De roadmap omvat vier fasen: initiatie/lancering, bouwen/testen, opschalen/verfijnen en tot slot transformeren en verbeteren. Ze wordt gespreid over een tiental jaren.

In fase 0 en 1 brengt het Bureau bestaande initiatieven samen en voert het pilots uit om open vragen aan te pakken en om te evolueren naar een meer uitgebreid strategisch  VBHC-implementatieplan. Tijdens de opschaling in fase 2 en 3 zal het Bureau het verandermanagement aansturen, coördineren, kennis uitwisselen, probleemoplossend en ondersteunend werken door voortgangsupdates breder te delen. Aan het einde van de overgangsperiode in fase 3 en daarna zal het Bureau een solide en open kenniscentrum zijn en één aanspreekpunt vormen voor verdere aanpassingen/verbeteringen. 

(1)    Kim Vriens, Caroline Sage, Paul d’Otreppe, Fiona Koster, and Eric Christiaens. A New Era in Belgian Healthcare: Key Findings and Collaborative Insights towards Implementation of Value-Based Healthcare. Commissioned by the Belgian Association of Hospital Managers to PwC Enterprise Advisory BV (“PwC”) in accordance with an agreement signed between the Belgian Association of Hospital Managers

(2)    De whitepaper is gebaseerd op onderzoek, een publieke bevraging, 20 diepte-interviews en zes rondetafeldiscussies met Belgische experts in value-based healthcare (VBHC).