Mannen met cardiovasculaire risicofactoren zoals obesitas verliezen ongeveer tien jaar eerder grijze stof in de hersenen dan vrouwen met hetzelfde risico. Biedt dit mogelijk een therapeutische aanpak voor de ziekte van Alzheimer?

Om neurodegeneratie tegen te gaan, zou het cruciaal kunnen zijn om cardiovasculaire risicofactoren te behandelen - bij mannen tien jaar eerder dan bij vrouwen, zo blijkt uit een recent onderzoek. Het is algemeen bekend dat factoren zoals diabetes type 2, obesitas, hoge bloeddruk en roken het risico op dementie verhogen. Pas onlangs werden nog twee aanpasbare risicofactoren - hoog LDL-cholesterol en gezichtsverlies - aan de twaalf toegevoegd. Onderzoekers weten echter nog niet wanneer het beste kan worden ingegrepen om de bijbehorende neurodegeneratie te voorkomen en of dit moment verschilt tussen de seksen.

Gegevens van bijna 35.000 mensen 

Om dit te onderzoeken analyseerde het team onder leiding van Joseph Nowell, Imperial College London, gegevens van 34.425 mensen tussen de 45 en 82 jaar uit de UK Biobank database, waarvan MRI-beelden van de buikregio en de hersenen beschikbaar waren (J Neurol Neurosurg Psychiatry 2024). Het risico op hart- en vaatziekten werd beoordeeld met behulp van de Framingham Risk Score. Die is gebaseerd op leeftijd, bloedlipiden, systolische bloeddruk, antihypertensieve medicatie, roken en diabetes.

De onderzoekers voerden ook voxel-gebaseerde morfometrie uit. Hiermee kunnen veranderingen in het hersenvolume worden gedetecteerd, evenals de invloed van cardiovasculair risico en abdominaal onderhuids en visceraal vetweefsel op neurodegeneratie in de cortex. Het team onderzocht ook de invloed van het AoE-genotype, dat wordt beschouwd als een van de belangrijkste risicofactoren voor Alzheimerdementie.

Sterkste associatie bij mannen tien jaar eerder

Hogere niveaus van buikvet en visceraal vetweefsel werden geassocieerd met een lager volume grijze stof in de hersenen bij zowel mannen als vrouwen. Bij mannen werd de sterkste associatie echter veel eerder gevonden: terwijl zij het meest vatbaar waren voor de schadelijke effecten tussen 55 en 74 jaar, was dat bij vrouwen tussen 65 en 74 jaar.

Volgens de auteurs bevorderen een hoog cardiovasculair risico en obesitas een geleidelijk verlies van hersenvolume in verschillende corticale regio's over meerdere decennia, met een klokvormige curve in de tijd. De associatie tussen cardiovasculair risico en neurodegeneratie werd aangetoond bij zowel dragers van het APOE e4 gen als niet-dragers.

Risicofactoren vroeg aanpakken

De onderzoekers roepen op om bij de behandeling en preventie van neurodegeneratieve ziekten speciale aandacht te besteden aan aanpasbare cardiovasculaire risicofactoren, waaronder obesitas. Het is belangrijk om cardiovasculaire risicofactoren “agressief” aan te pakken voor de leeftijd van 55 jaar. Het zou van cruciaal belang kunnen zijn om die bij mannen tien jaar eerder te behandelen dan bij vrouwen.

Ze zien een mogelijkheid in het gebruik van geneesmiddelen die worden gebruikt voor obesitas en diabetes type 2 om Alzheimerdementie te behandelen. Er is al een fase III-onderzoek gestart met semaglutide bij patiënten met vroege Alzheimer. Andere preparaten zoals antihypertensiva, metformine en intranasale insuline zijn ook veelbelovend.