Bio-ingenieurs van UAntwerpen hebben een prestigieuze ERC Proof of Concept-beurs ontvangen voor het VALERIE-project. Dit baanbrekende onderzoek richt zich op het ontwikkelen van levende antibiotica, gebaseerd op lactobacillen uit de vagina, om een antwoord te bieden op de groeiende crisis van antibioticaresistentie. De extra subsidie, toegekend door de Europese Onderzoeksraad (ERC), zal het team in staat stellen om hun innovatieve ontdekkingen verder te ontwikkelen richting klinische toepassingen.

Antibioticaresistentie wordt wereldwijd erkend als een van de grootste bedreigingen voor de volksgezondheid. Jaarlijks sterven er naar schatting 1,27 miljoen mensen aan resistente infecties. Zonder actie kan dit aantal oplopen tot 10 miljoen doden per jaar in 2050. Het gebruik van antibiotica in onder andere de gynaecologie draagt bij aan dit probleem. Zo wordt er geregeld preventief (maar onnodig) antibiotica gegeven tijdens bevallingen, of bij bacteriële vaginose, een aandoening die onaangename geurtjes en jeuk veroorzaakt. 
Het VALERIE-project wil hier verandering in brengen. De Antwerpse wetenschappers willen een natuurlijk en duurzaam alternatief ontwikkelen: levende lactobacillen die unieke antimicrobiële stoffen produceren en daarmee levende fabriekjes vormen die medicijnen maken. Europa maakt er 150.000 euro voor vrij, bovenop een eerdere financiering van 1,5 miljoen euro.

Innovatie in levende antibiotica
VALERIE bouwt voort op meer dan vijftien jaar onderzoek naar lactobacillen door het team van prof. Sarah Lebeer. “We hebben ontdekt dat lactobacillen uit de vagina gespecialiseerde antimicrobiële stoffen kunnen produceren, waaronder nieuwe types bacteriocinen,” zegt prof. Lebeer. “Bacteriocinen zijn kleine, giftige peptiden die bacteriën zelf produceren om de groei van concurrenten te remmen. Deze stoffen zijn bijzonder veelbelovend voor toepassingen in de gynaecologie, een medisch gebied dat dringend behoefte heeft aan nieuwe antimicrobiële oplossingen.”

Postdoc-onderzoeker Jelle Dillen, bio-ingenieur en sleutelfiguur in het project, vult aan: “Door gebruik te maken van genoomanalyse en biochemische technieken hebben we de unieke eigenschappen van deze lactobacillen kunnen ontrafelen. Dankzij deze beurs kunnen we mijn doctoraatsonderzoek omzetten in een potentiële medische toepassing die hopelijk snel getest kan worden in patiënten.”

Van laboratorium naar kliniek
De doelstellingen van het VALERIE-project zijn ambitieus. Het team wil de unieke antimicrobiële stoffen van lactobacillen zuiveren en hun werking testen tegen belangrijke ziekteverwekkers zoals Candida albicans, die een schimmelinfectie veroorzaakt, en de gevaarlijke ESKAPE-pathogenen, bekend van de ziekenhuisbacteriën. De veiligheid en effectiviteit van zowel de stoffen als de levende bacteriën worden beoordeeld via computermodellen, laboratoriumtests en diermodellen. Uiteindelijk zal een multi-species lactobacillenformulering worden ontwikkeld voor klinische toepassingen.

“Onze aanpak combineert de kracht van biotechnologie met natuurlijke processen,” zegt prof. Lebeer. “Dit project toont het enorme potentieel van microbiële innovatie in de strijd tegen antibioticaresistentie.”

De weg naar de toekomst
Het VALERIE-project belooft niet alleen een wetenschappelijke doorbraak, maar ook een belangrijke stap richting duurzame gezondheidszorg. Met de steun van de ERC Proof of Concept-beurs hoopt het team industriële partners aan te trekken om deze veelbelovende technologie naar de markt te brengen en uiteindelijk miljoenen levens te redden.

Bij de foto: Onderzoekster Maline Victor gebruikt de speciale ‘vaginale opstellling’ in het labo van de Antwerpse bio-ingenieurs.