Deze brandend actuele vraag werd behandeld door Prof. Gwendolyn Portzky, directeur van het Vlaams expertisecentrum suïcidepreventie (Vlesp) terwijl ze ook een inkijk gaf in recent cijfermateriaal over de algemene bevolking en de artsen. Ook een detectie- en behandelplan kwam aan bod in een navorming georganiseerd door Doctors for Doctors.

Volgens cijfers van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid telde Vlaanderen in 2018 niet minder dan 984 suïcides, wat neerkomt op drie per dag. Vooral bij mannen is het zelfdodingscijfer hoog, en meer specifiek dan bij oudere mannen. België is samen met Hongarije de trieste koploper in Europa. Toch gloort er een klein lichtpuntje omdat recent voor het eerst een lichte daling werd vastgesteld als we de periode 2000-2018 bekijken. Bij mannen bedraagt de daling 26%, bij vrouwen 31%.

Deze cijfers diste Prof. Portzky nog eens op bij wijze van inleiding voor haar navormingspresentatie. Een navorming georganiseerd door Doctors for Doctors (D4D). Logisch dat ze een flink deel van haar voordracht toespitste op de artsen, een welbekende risicogroep.

Sommige specialismen hoger risico

Internationaal bekeken zeggen cijfers uit de VS dat mannelijke artsen daar 70% meer kans lopen op suïcide dan de mannen in de algemene bevolking. Bij vrouwelijke artsen is het nog erger gesteld want hun risico ligt twee tot vier keer hoger. Bovendien is er al een verhoogde zelfdodingsrate bij artsen in opleiding.

Deze alarmerende cijfers liggen wel iets lager volgens gegevens uit het VK, zelfs zodanig dat mannelijke artsen een iets lager risico vertonen dan de algemene bevolking. Niettemin valt ook hier op dat vrouwelijke artsen een dubbel zo hoog risico lopen. Datzelfde VK stelde vast dat sommige specialismen een hoger risico lopen: anesthesisten, huisartsen, community health doctors, psychiaters.

Over naar ons land. Een studie van Domus Medica (2016) over prevalentie van suïcide tussen 2004-2012 geeft een gelijkaardige verhouding als in het VK voor het risico bij vrouwen en mannen. Tijdens de studie werden er 41 zelfdodingsgevallen vastgesteld van wie 34 bij de beroepsactieven. Bij mannelijke artsen noteerde men een lager risico dan bij mannen in de algemene bevolking (25 vs 35,1.) Bij vrouwen duidelijk hoger (23,7 vs. 14,1).  Het is hier wel opletten geblazen met de relatief kleine aantallen.

Algemeen zijn er zowat 10.000 suïcidepogingen in Vlaanderen of 27 per dag. Het gaat vooral over jonge meisjes tussen 15-19 en een grote groep zowel bij mannen als vrouwen tussen 45-60 jaar. Gelukkig kennen we de jongste jaren wel een significante daling.

Impact corona

De impact van corona op zelfdoding is een evidente vraag, maar het antwoord laat nog even op zich wachten. Wel ging het Vlesp te rade bij de federale politie die toch over gegevens beschikt over de periode 2017-2020 (zie tabel). “Het zijn nog ruwe data en we moeten ze met enige omzichtigheid hanteren, maar alvast de pogingen tot zelfdoding lagen lager in 2020 vergeleken met de jaren voordien, zij het met enkele uitsprongen naar boven voor juni en augustus”, legt Prof. Portzky uit. De opsplitsing per geslacht of leeftijd is nog niet beschikbaar. Lokaal lagen in Oost-Vlaanderen en Brussel Hoofdstad in 2020 wel de cijfers hoger tegenover 2019, maar mogeiljk regionale verschillen moeten nog verder uitgespit worden.

Tabel: geregistreerde feiten inzake zelfmoord op nationaal vlak (Bron: Federale politie)

Volgens Prof. Portzky zijn de oorzaken doorgaans multifactorieel, alhoewel men “vaak stopt vaak bij de laatste druppel die de emmer deed overlopen.”

Voor artsen specifiek spelen ongetwijfeld de hoge werkdruk, lange werkuren en het feit dat men weinig tijd heeft voor zijn privéleven… maar ook daar is er niet echt één aanwijsbare reden voor zelfdoding.

Recentere studies wijzen wel op een gebrek aan hulp bij psychische problemen. Bijvoorbeeld bij studenten geneeskunde die positief screenden op depressie maakte maar 22% gebruik van hulp in GGZ (studie uit 2002). Barrières zijn gebrek aan tijd (48%), vertrouwelijkheid (37%) en impact op de carrière, plus vrees voor een stigma ‘psychische problemen’ (30%). Ook waren er nog de kosten (28%) tijdens de studieperiode, die mensen tot suïcide dreven, en angst (26%).

De zelfdodingsmethode ligt bij artsen vaak in medicatiegebruik, niet alleen omdat ze er een verhoogde kennis van hebben maar ook omdat medicatie voor hen toegankelijker is.

Wie met vragen zit, kan altijd terecht op het nummer 1813 of op deze site.

Meer info over Vlesp vindt u hier.

Meer info over aanpak en behandeling in onze volgende editie van MediSfeer.