Het KCE ging na of de gezondheidszorgtoegang rechtvaardig was voor Belgen met dezelfde zorgbehoeften. Het Kenniscentrum raadt onder meer aan om de RDB (verplichte derdebetalersregeling) bij specialisten en tandartsen uit te breiden en de bescherming van patiënten tegen supplementen te verbeteren.
Het rapport baseert zich onder meer op het aantal contacten van burgers het afgelopen jaar met een verzorger (huisartsen, specialisten, spoedhulp, klassieke ziekenhuisopname, daghospitalisatie, etc.), waarbij ze een innovatieve methode gebruiken: de "fairness gap". Die combineert behoeften en rechtvaardig/onrechtvaardig zorggebruik.
Voor huishoudens in financiële onzekerheid is de zorgtoegang niet rechtvaardig. Meer bepaald de toegang tot specialisten en tandartsen, tot op het punt dat er uitstel of afstel van komt, zegt het rapport. De belangrijkste reden? De grootte van het bedrag dat uit eigen zak moet worden opgehoest, of vooraf moet worden betaald. In 2018 werd ongeveer 4% van de huishoudens geconfronteerd met zogenaamde "catastrofale" persoonlijke bijdragen, d.w.z. meer dan 40% van de totale uitgaven van het huishouden (na aftrek van de uitgaven voor basisbehoeften). Lage inkomens hebben meer kans op deze ontberingen die vooral slaan op geneesmiddelen, ambulante zorg en paramedische diensten.

Uitstel en afstel zorg gestegen
Volgens het KCE is het aandeel van de volwassen bevolking dat de zorg om financiële redenen uitstelt of afstelt, de laatste jaren sterk gegroeid van 0,5 procent van de volwassen bevolking in 2008 tot 2,3 procent in 2016 voor medische zorg (met name specialistische zorg). Voor tandheelkundige zorg steeg het van 1,6 naar 3,7%. "De situatie is hier ernstiger dan in de buurlanden", aldus het KCE.

Het merkt ook op dat te veel burgers (in 2016 bijvoorbeeld een derde van de mensen die in armoede dreigen te vervallen) niet onder het Omnio-statuut vallen dat ze kunnen aanvragen. Voor zover mogelijk moet de RDB automatisch worden toegekend, op basis van de meest recente informatie over het inkomen die mogelijk is, meent de KCE.

De experts van het KCE komen tot deze algemene voorstellen:

• Verlaag de eigen betalingen op het moment van zorggebruik voor financieel kwetsbare groepen
• Versterk de selectiviteit in de beschermingsmaatregelen
• Verhoog de bescherming tegen toenemende eigen betalingen
• Een intersectorale aanpak om onbillijkheid in de gezondheidszorg terug te dringen
• Verdere monitoring van billijkheid met een vlottere toegang tot gegevens

Specifieke aanbevelingen voor de minister:

• Zorg waarbij er geen of een lage directe betaling is op het moment van gebruik is billijker verdeeld. De toepassing van de verplichte derdebetalersregeling zou daarom voor financieel zwakke groepen moeten uitgebreid worden naar tandartsen, specialisten en andere soorten zorg waarvoor toegankelijkheidsproblemen worden vastgesteld.

• Om de directe betaling verder te verlagen zouden terugbetalingen in het kader van de maximumfactuur geïntegreerd moeten worden in het systeem van de derdebetalersregeling. Zo zouden gezinnen die hun remgeldplafond hebben bereikt geen remgeld meer moeten betalen bij een contact met een zorgverlener die de derdebetalersregeling toepast. Door een verdere digitalisering, zoals het gebruik van elektronische getuigschriften, zou dit prioritair gerealiseerd kunnen worden voor gezinnen met de verhoogde tegemoetkoming waarbij het remgeldplafond in de maximumfactuur gekend is.

• De remgeldplafonds van de maximumfactuur beperken het aandeel remgeld in het gezinsinkomen. Dit aandeel ligt echter hoger voor gezinnen met lage inkomens in vergelijking met hoge inkomens. Er zou overwogen moeten worden om een bijkomend lager remgeldplafond in te voeren zodat er meer selectiviteit is in de maximumfactuur.

• De toename aan eigen betalingen voor zorg doorheen de tijd is voornamelijk gerelateerd aan een toename van supplementen en slechts in beperkte mate aan een toename van remgelden. Dit stellen we ook vast bij gezinnen met armoederisico, de lage middenklasse en gezinnen met onvervulde zorgbehoeften omwille van financiële redenen. De bescherming tegen supplementen zou daarom verbeterd moeten worden.

• Betere informatie is nodig om de impact van supplementen op zorguitgaven te analyseren. Zoals ook aanbevolen in KCE rapport 309, zou de wetgever moeten gaan naar een zo compleet mogelijke verplichte registratie van alle uitgaven (inclusief supplementen) voor zorg waarvoor een terugbetaling is voorzien in de verplichte ziekteverzekering. Deze informatie zou opgenomen moeten worden in de gegevens van de ziekenfondsen. Daarnaast is betere informatie nodig over het al dan niet hebben van een hospitalisatieverzekering.

KCE-rapport 334 As De performantie van het Belgische gezondheidssysteem: evaluatie van de billijkheid (Nicolas Bouckaert, Charline Maertens de Noordhout, Carine Van De Voorde).