Uit een nieuwe vergelijkende studie van de Wereldgezondheidsorganisatie (World Health Organization, WHO) blijkt dat condoomgebruik onder jongeren in heel Europa tussen 2014 en 2022 is gedaald. Jongeren hebben in toenemende mate onbeschermde seks. Het percentage jongens en meisjes dat noch de pil, noch het condoom gebruikt, is bovendien hoger in gezinnen met een laag inkomen.

De WHO vergeleek gegevens afkomstig uit 42 landen in Europa, Centraal-Azië en Canada. Tussen 2014 en 2022 werden 242.000 jongeren van 15 jaar oud bevraagd. In Vlaanderen gaat het om een grootschalige bevraging in 2022 bij 20.000 jongeren tussen 11 en 18 jaar. De resultaten daarvan werden vorig jaar in mei gepubliceerd.

De WHO benadrukt dat het condoomgebruik significant is gedaald. In 2014 gaf nog 70 procent van de jongens aan bij de laatste keer seks een condoom te hebben gebruikt; in 2022 was dat gedaald naar 61 procent. Bij meisjes daalde het percentage van 63 procent naar 57 procent. Bij meisjes ligt het condoomgebruik in Albanië het laagst (24 procent) en het hoogst in Servië (81 procent). Opvallend is dat bij jongens de landen anders scoren: Zweden heeft het laagste percentage met 43 procent, en Zwitserland het hoogste met 77 procent. Jongens uit een familie met een hoog inkomen gebruiken 10 procent vaker een condoom dan jongens uit een gezin met een laag inkomen.

Condoomgebruik daalt dus, maar het gebruik van de pil blijft stabiel: 26 procent van de meisjes zegt tijdens de laatste keer seks de pil gebruikt te hebben en 25 procent van de jongens geeft aan dat hun partner zich beschermde met de pil. Vlaanderen scoort fors hoger dan het gemiddelde: 48 procent van de meisjes en 50 procent van de jongens zeggen dat zij of hun partner de pil gebruikten. Alleen Nederland doet het beter.

Wat volgens de WHO wel erg verontrustend is, is het hoge percentage onbeschermde seks. Een derde (30 procent bij de meisjes en 31 procent bij de jongens) zegt zowel geen condoom als geen pil gebruikt te hebben tijdens hun laatste keer. Vlaanderen scoort beter dan het gemiddelde: 23 procent van de meisjes en 22 procent van de jongens geeft aan onbeschermd te vrijen. Kirgizië en Albanië scoren het slechtst. Er is ook een opmerkelijk verschil op het gebied van inkomen: bij jongeren uit gezinnen met een laag inkomen had 33 procent recent volledig onbeschermde seks, terwijl dit bij gezinnen met een hoog inkomen slechts 25 procent is.

In Vlaanderen werd de data verzameld door de Universiteit Gent. Maxim Dierckens is een van de betrokken onderzoekers. "Vlaamse 15-jarigen scoren eerder laag wat betreft condoomgebruik bij het laatste seksueel contact", zegt hij. Vlaanderen staat op de 28ste plaats van alle 42 landen. "Op gebied van de pil, doen we het wel erg goed: we staan op de tweede plaats. Ook al zien we een lichte daling ten opzichte van 2018, Vlaamse jongeren blijven internationaal koploper in het gebruik van de anticonceptiepil", klinkt het nog. "Hoewel de studie spreekt over socio-economische verschillen, kwam dat niet naar voren uit de Vlaamse data", besluit hij.

Volgens de WHO zijn de resultaten verontrustend, maar niet verrassend. Ter verklaring wijst de gezondheidsorganisatie naar gebrekkige seksuele opvoeding of juist de afbouw daarvan. "Gerichte seksuele voorlichting komt steeds meer onder vuur te liggen, omdat het seksueel gedrag zou aanmoedigen. Maar de waarheid is juist dat het jonge mensen helpt de juiste gezondheidskeuzes te maken", zegt Hans Kluge, de Europese directeur van de WHO.