Doker Philippe Devos, Bvas-voorzitter en intensivist, rekent ons voor welke schade het coronavirus ons kan toebrengen op gezondheidsvlak als we niets doen. Wat met de ziekenhuiscapaciteit, het aantal besmette gevallen en het aantal mogelijke doden?

De cijfers die u hier vindt, zijn uitsluitend afkomstig van betrouwbare openbare bronnen: FOD Volksgezondheid (Ministerie), WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) en CDC (US National Agency for Infectious Diseases).

Is het coronavirus zeer besmettelijk?

Om de besmetting te evalueren spreken we van de "R Zero" van het virus. Dat betekent hoeveel mensen het virus zullen krijgen als je een zieke in een kamer met 100 mensen plaatst.
De R nul:
- van griep is 1,3
- van het coronavirus is 2.2
- van rubella is 6
De gemiddelde incubatietijd van het coronavirus is 6 dagen, wat betekent dat als je een zieke in een kamer van 100 personen plaatst, je :
- Bij D6: 2,2 zieke mensen + de eerste zieke persoon = 3,2...
- Bij D12: de 2.2 zal elk 2.2 mensen => 3.2 + 2.2 + 2.2 + 2.2 = 7.6 zieke mensen besmetten.
- Bij D18: 24 patiënten = 24% van de bevolking.
U kunt gemakkelijk begrijpen dat een kleine uitbraak snel kan leiden tot een grote ziekte.
Het coronavirus is dus 1,7 keer zo besmettelijk als de seizoensgriep.
In België treft de griep gemiddeld 500.000 mensen per jaar. Zonder drastischer voorzorgsmaatregelen dan bij de griep bestaat er dus een risico dat 1,7 x 500.000 = 850.000 mensen in België met het coronavirus worden besmet.

Waarom is dit een probleem?

De Chinese en Italiaanse cijfers lijken sterk op elkaar. Dat is slecht nieuws, want om verschillende redenen werd gehoopt dat de cijfers in Europa lager zouden zijn dan in China (betere ziekenhuisdekking, minder vervuilingsgerelateerde luchtwegaandoeningen, lagere bevolkingsdichtheid, ...). Deze cijfers melden dat :
- 13,8% van de getroffen patiënten een longontsteking heeft die zuurstof en ziekenhuisopname vereist.
- 6,1% van de getroffen patiënten een longontsteking heeft met meerdere falende organen die een ziekenhuisopname op de intensive care vereisen.
Op de 850.000 mensen maakt dat :
- 117.000 mensen in het ziekenhuis opgenomen
- 52.000 mensen die intensieve zorg nodig hebben.

Er zijn 30.000 acute bedden voor volwassenen in Belgische ziekenhuizen. Daaronder bevinden zich ongeveer 1.400 bedden op de intensive care met machines (beademingsapparatuur, dialyse, ...) om de ernstigste gevallen van het coronavirus te behandelen.

30.000 bedden voor 117.000 mensen die in het ziekenhuis moeten worden opgenomen.
1.400 bedden voor 52.000 personen die op de intensive care worden opgenomen.

Je hoeft geen groot wiskundige te zijn om te begrijpen dat je zonder ingrijpen een probleem krijgt.
Want als deze bedden eenmaal vol liggen, kan de patiënt niet meer met hoogwaardige technologie worden behandeld. Hij zal naar huis gaan en behandeld worden met de middelen die hem ter beschikking staan. Dat verklaart het sterftecijfer in gebieden waar de gezondheidszorg verzadigd is geraakt. Zo bedraagt het sterftecijfer van het virus in Italië 2,6%. Het stijgt tot 3,9% in gebieden waar ziekenhuizen verzadigd zijn.

Als intensivecare-arts ervaar ik deze bedverzadiging ongeveer eens in de 3 jaar wanneer een seizoensgriep iets sterker is dan in voorgaande jaren. Ik weet dus dat dit in België snel gebeurt. Inderdaad, een maand geleden werd de piek van de griepepidemie bereikt. Deze griep, die minder dodelijk is, maar meer wijdverbreid, leidde tot de opname van een groot aantal patiënten op de intensive care voor longontsteking. Zozeer zelfs dat de bezettingsgraad van de bedden op de intensive care momenteel boven de 90% ligt. Nemen we die 10% van de intensive-carebedden die resten, dan zijn er dus 140 intensive-carebedden beschikbaar voor de 52.000 potentiële coronaviruspatiënten.

Er is dus een groot risico dat we stijgen tot 3,9% van 850.000 mensen: 33.150 doden op 11 miljoen inwoners (0,3% van de Belgische bevolking sterft). Dat is "niet veel" (we zullen niet met zijn allen sterven zoals we soms horen) maar toch 100 keer meer dan het aantal doden op de wegen per jaar.

Hoe moet de overheid reageren?

Fase 1 en 2 kwamen al ruim aan bod in de media: voorkomen van verspreiding (via quarantaine die maar voor een korte tijd werkte, naar de minimalisering van de verspreiding met elementaire hygiënemaatregelen). (...)

Intussen is in fase 2 de vermindering van het risico op massale uitwisseling van virussen in zicht. Dan verbieden we massabijeenkomsten. Ik kijk er naar uit om te zien of we net zo effectief zijn als onze Franse buren, terwijl onze regering in lopende zaken zit...

Fase 3

De volgende controversiële stap is fase 3: verminderen van kleine bijeenkomsten: scholen sluiten, trein- en busverkeer stilleggen, verbieden dat mensen uit sterk besmette gebieden naar het werk komen, etc. Deze stap heeft geen duidelijk voordeel opgeleverd en moet in ieder geval na de andere worden uitgevoerd.
Het is mogelijk dat fase 2 of 3 erin slaagt de verspreiding van het virus te stoppen. Slechts een paar honderd mensen zullen geïnfecteerd zijn en ziekenhuizen zullen niet overboekt zijn. Dat hopen we.

Ziekenhuisfase

Pas dan, als het nog nodig is, komt de ziekenhuisfase: we hebben de ziekte niet voldoende kunnen indammen en de ziekenhuizen zijn verzadigd.

Eens zover hebben we twee problemen: de ziekenhuizen zitten vol met minder personeel. We weten immers dat naarmate de patiënten zich in de zorggebieden concentreren, de zorgverleners een groter risico lopen om besmet te raken. In China is bijvoorbeeld 12% van de geïnfecteerden verzorger! Dat zou betekenen: 100.000 besmette zorgverleners! Maar sowieso hebben we al een probleem door het gebrek aan verzorgend personeel in België.

De ziekenhuizen zullen vol liggen: we zullen dan het "pandemie"-plan activeren dat door de minister wordt gecoördineerd en dat in elk ziekenhuis wordt uitgewerkt. Wat zal er gebeuren?

- Eerst en vooral worden alle geplande hospitalisaties geannuleerd (knieoperaties, ...) voor onbepaalde tijd en behalve in geval van een vitaal noodgeval.
- Ziekenhuizen worden opgedeeld in "besmette" en "onbesmette' zones.
- Vervolgens zullen we de ziekenhuisverblijven zoveel mogelijk inkorten: mensen worden eerder ontslagen dan gebruikelijk en mensen worden minder snel in het ziekenhuis opgenomen als ze naar de spoedgevallendienst komen. Wat ook extra doden impliceert door dit beleid, maar minder dan door het coronavirus.
- Vervolgens gaan we de bedden "pushen": we gaan de beademing in de operatie- en ontwaakruimtes gebruiken om de intensive care units 'uit te breiden', we zullen eenpersoons- tot meerpersoonskamers ombouwen, ...
- En als we ondanks alles nog steeds verzuipen, passen we het ethische principe van verdelende rechtvaardigheid toe: bij een conflict tussen een 40-jarige jongere met een hartaanval en een 90-jarige oudere met het coronavirus, kiezen we voor de jeugd en sturen we de oudere naar huis. Er zal geen keuze meer zijn.

Zieke verzorgers

De verzorgers zullen ook ziek zijn: er bestaat hier geen magische oplossing. De oplossing is dus om hun aantal zo veel mogelijk te verminderen.
Dat door:
- het personeel dat met besmette mensen werkt te scheiden van de rest van het personeel...
- mensen handschoenen en beschermkledij te laten dragen
- ze een speciaal masker te laten dragen dat "FFP2" heet. Inderdaad, het standaard chirurgisch masker laat de virussen door...
De huidige moeilijkheid is dat huisartsen geen FFP2-maskers hebben, dat ze niet op voorraad zijn in de apotheek en dat de minister niet antwoordt op de vraag of ze die aan huisartsen gaat uitdelen (wat bijvoorbeeld in Frankrijk gebeurt). Dit geeft de artsen het gevoel dat het beheer van deze epidemie door de minister is mislukt. Vooral omdat de informatie beperkt is tot 3-4 e-mails die naar eerstelijnsartsen worden gestuurd...

Het is sinds de Spaanse griep van 1918 bekend dat wanneer je in deze ziekenhuisfase bent, er een toename is van het aantal sterfgevallen in verband met andere ziekten (hart-, ...) bij niet-geïnfecteerde mensen als gevolg van :
- gebrek aan onbezette structuren
- gebrek aan ongeïnfecteerd personeel
Het risico bestaat dus dat we van 33.000 directe naar 50.000 directe en indirecte sterfgevallen gaan. Dat is het ergste scenario.

Wie zullen de 50.000 doden zijn?

Ouderen en/of dragers van een chronische ziekte (diabetes, ...): uit de statistieken blijkt dat een tachtigjarige tien keer meer kans heeft om te sterven dan een zestigjarige. Geen enkel kind, zelfs geen chronisch ziek kind (diabetes, ...), is tot nu toe gestorven.

Tot slot:

- De absolute prioriteit is om te voorkomen dat we naar 850.000 geïnfecteerden gaan. Dat is nog steeds haalbaar. Het hangt af van het feit of iedereen zich voorbeeldig gedraagt.

Daarom maken de autoriteiten zo'n mediaheisa: het lijkt een beetje op de brandpatrouilles in de bossen van de Provence: tot zolang de brand niet is uitgebroken, wordt gezegd dat ze overdrijven. Als het vuur opsteekt en aanwakkert, zullen ze overweldigd worden...

Je moet dus voorzichtig zijn en de hygiënevoorzorgen respecteren.