©  Foto Bart Van Gansen

Dr. Jules Vertriest (29) werkt sinds eind vorig jaar als klimaatarts bij het Departement Zorg. Hij maakt er deel uit van het team 'Klimaat en Gezondheid’ dat zich richt op het voorkomen en vroegtijdig opsporen van milieugezondheidsschade in Vlaanderen. Tijd voor een interview. 

U bent arts, maar behandelt geen patiënten. Wat maakt deze rol voor u waardevoller dan een klassieke klinische praktijk?

Jules Vertriest: “Als huisarts help je mensen één-op-één, maar op een bepaald moment besef je dat veel zorg neerkomt op symptoombestrijding. Wat als we de oorzaak aanpakken? Toen ik de vacature voor klimaatarts zag, wist ik: hier kan ik impact hebben op de volksgezondheid als geheel. In plaats van individuele patiënten te behandelen, werk ik aan structurele oplossingen voor gezondheidsproblemen veroorzaakt door klimaatverandering."

Sommige critici zeggen dat het Klimaatgezondheidsplan van de Vlaamse overheid vaag is en niet up-to-date. Wat zegt u daarop?

"Dat klopt niet, de basis is degelijk en wetenschappelijk. Ik werk vooral met IPCC-rapporten en andere internationale studies. Natuurlijk blijven we kritisch, dat hoort bij wetenschap. Maar het idee dat we op verouderde data werken, klopt niet. De onderbouw is robuust en up-to-date en we zijn het aan onszelf en de maatschappij verplicht om alle nieuwe data en inzichten mee te nemen."

U verwees in een eerder interview naar 2,5°C opwarming tegen 2050. In Europa zou de opwarming zelfs twee keer zo snel gaan. Is dat niet te alarmistisch?

"Ik schetste een mogelijk scenario, geen exacte voorspelling. Die 2,5°C is wat we kunnen verwachten als we het klimaatbeleid niet aanscherpen. In Europa stijgt de temperatuur gemiddeld sneller, die opwarming met 5° tegen 2050 kan wel degelijk realiteit worden. Ik wilde vooral duidelijk maken dat ook oudere generaties nog zware gevolgen zullen ondervinden. Uit mortaliteitsmonitoring blijkt dat tijdens hittegolven de sterfte stijgt. Vooral ouderen en mensen met onderliggende aandoeningen zijn kwetsbaar.”

Hoe helpt u mensen zich aan te passen aan het veranderende klimaat?

"Mijn rol is om een medische kijk te geven op klimaatverandering binnen een multidisciplinair team van epidemiologen, milieu-artsen en andere experten. Ik geef adviezen aan andere beleidsdomeinen, bijvoorbeeld over het klimaatbestendig maken van steden. We maken ook communicatieplannen voor burgers over hoe ze zich kunnen beschermen tegen hitte of ziekten die zich via nieuwe muggen verspreiden. We mogen ons ook verwachten aan overstromingen door extreme regenval of stormen, extreme droogte en natuurbranden.”

Welke rol kunnen artsen op het terrein spelen?

"Zij zijn het aanspreekpunt voor patiënten. Als iemand zich zorgen maakt over hittestress of hartproblemen tijdens heel warme dagen, zal hij of zij de huisarts raadplegen. Ook spoeddiensten en geriaters moeten voorbereid zijn op een toename van klimaatgerelateerde klachten. Het is belangrijk dat artsen beseffen dat dit geen verre toekomst is, het gebeurt nu al."

Kunnen individuele artsen u contacteren voor advies?

"Ja, al is het efficiënter om kennis breed beschikbaar te maken. Daarom werken we aan e-learnings en lespakketten over de gezondheidseffecten van klimaatverandering. Er lopen al projecten met ziekenhuizen en de eerstelijnszorg, maar structurele integratie met klinische zorg staat nog in de kinderschoenen. Dat willen we de komende jaren versterken."

Wat zegt u tegen collega-artsen die sceptisch zijn? De aanstelling van een klimaatarts past in een woke-agenda hoor je weleens. 

"Ik kan ermee leven dat artsen kritisch zijn, dat hoort nu eenmaal bij wetenschap. Maar ik vertrek vanuit data. Kritiek mag, maar met de juiste argumenten en dan zal ik ernaar luisteren. Dit is geen woke-agenda, dit is preventieve gezondheidszorg. En uiteindelijk willen we allemaal hetzelfde: de gezondheid van onze patiënten beschermen.”

Na al die maanden wordt het tijd dat u met output naar buiten komt, is een ander punt van kritiek. Wanneer verwacht u concrete resultaten?

"Ik heb al adviezen geschreven, maar de output is meestal intern en beleidsgericht. Wat naar buiten komt, wordt altijd gedragen door het team en het departement. Mijn werk kadert binnen een team dat het klimaatgezondheidsbeleid wetenschappelijk onderbouwt. Het gaat dus niet om één klimaatarts, maar om de gezamenlijke expertise van een team.”

Wat onderscheidt uw functie van initiatieven zoals de e-learning 'Gezonde patiënt, Gezonde planeet' van Domus Medica?

"Die e-learning focust op klimaatmitigatie: het aanpakken van de oorzaken van klimaatverandering. Mijn werk draait rond klimaatadaptatie: hoe wapenen we ons tegen onvermijdelijke gevolgen van het veranderend klimaat zoals hittegolven of nieuwe ziekten? Beide benaderingen vullen elkaar aan, maar de insteek is verschillend."

Slotvraag: heeft u nog een specifieke boodschap voor onze lezers? 

"Klimaatverandering is geen toekomstmuziek, het is al realiteit en het heeft impact op de gezondheid. Geen enkel specialisme blijft buiten schot. Maar het goede nieuws: we kunnen ons voorbereiden. Informatie en tools zijn beschikbaar op de website van het Departement Zorg. " 

> Meer info: https://www.departementzorg.be/nl/klimaatgezondheidsbeleid