Doctoraatsonderzoek aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB) heeft aangetoond dat tot meer dan een derde van de leerkrachten die lesgeven in het middelhaar onderwijs een verhoogd risico heeft op een burn-out. In de loop van het schooljaar neemt het risico op burn-out toe, meldt de VUB.

Tijdens het schooljaar 2019-2020 liep 25,6 procent van de onderzochte leerkrachten een verhoogd burn-outrisico in september-oktober. Dat percentage steeg tot 34,8 procent in de maanden november en december en daalde dan licht tot 31,7 procent in januari en februari 2020. De meetmomenten daarna vonden plaats tijdens de coronapandemie, waarbij onderzoeker Yanni Verhavert (VUB) een duidelijke daling zag. 

"De covid-pandemie zorgde eigenlijk voor een verrassende extra laag in mijn onderzoek", zegt Verhavert. "Bij het begin van de pandemie zag je het burnout-risico eerst fors afnemen, met de gesloten scholen, en daana weer sterk toenemen. In het tweede semester van het schooljaar daarop (2020-2021 en na de lockdown)) zien we iets hogere percentages voor het burnoutrisico dan vóór covid, wat toch kan wijzen op een negatieve impact van de pandemie op langere termijn”, stelt Verhavert, die ook naar de effecten van beweging, gezonde voeding en slaap keek. 

Minder jobgerelateerde stressoren

In zijn onderzoek stelt hij een causaal verband vast tussen bewegen en burn-out, "afhankelijk van het domein en de intensiteit". Zo blijkt fysieke activiteit in het huishouden en in de tuin aan matige intensiteit, zoals poetsen of het grasmaaien nadelig. Actief transport aan matige intensiteit, zoals fietsen naar het werk is dan weer voordelig. Fysieke activiteit in de vrije tijd met een zware intensiteit is voordelig (hardlopen, sporten in een sportclub,...), net als fysieke activiteit met matige intensiteit op het werk. Zwaar en intens fysiek bezig zijn op het werk is dan weer nadelig. Zitgedrag op het werk, waarvan men vermoedde dat het misschien wel erg nadelig zou zijn, bleek integendeel bij leerkrachten een zegen, omdat die, door even te gaan zitten, hun staande inspanningen kunnen doorbreken. Langdurig zitgedrag moet evenwel vermeden worden.”

Ook een goed slaappatroon tijden de week is voordelig. 

Gepatenteerde langslapers tijdens het weekend hebben dan weer veelal een hoger burnout-risico. “Misschien moeten ze tijdens het weekend slaap inhalen omdat ze tijdens de week uitgeput raken.”

Verhavert onderzocht ook of voeding een invloed heeft op burnouts. “Daar is geen bewezen causaal verband, maar wel een sterk vermoeden op basis van onze bevragingen. Voldoende fruit eten (250 gram/dag) verkleint naar alle waarschijnlijkheid het risico, maar tijdens het onderzoek bleek dat amper 13 procent van de bevraagde leerkrachten aan de gewenste dagelijkse fruitinname voldoet.”

"Scholen kunnen fruitmanden voorzien en hun leraren informeren over het belang van een gezonde voeding."

Verhavert raadt beleidsmakers en scholen onder meer aan om leerkrachten aan te moedigen om fysiek actief te zijn buiten hun werkuren. Het verminderen van de werklast en de administratieve taken zou ervoor kunnen zorgen dat leerkrachten meer echte vrije tijd hebben, zodat ze zich beter kunnen focussen op het behouden van een gezonde levensstijl.

De overheid kan volgens de onderzoeker ook zorgen voor minder jobgerelateerde stressoren door de leerkrachten te laten focussen op hun kerntaken en meer in te spelen op de drie basisbehoeften van de mens: meer autonomie, meer verbondenheid, meer competentie. Dat moet leiden tot verhoogd welzijn en meer motivatie.