Met een combinatie van innovatieve antigeenontdekking en de mRNA-vaccintechnologie, bekend van de coronavaccins, hebben Gentse onderzoekers een grote stap gezet naar de ontwikkeling van een Listeriavaccin. Diezelfde techniek baant bovendien de weg "voor de ontwikkeling van hoognodige vaccins tegen andere bacteriën", bericht het VIB.
De bacterie Listeria monocytogenes kan tot listeriose leiden, na het eten van besmet voedsel. Listeriose veroorzaakt bij sommige sepsis en meningitis. Dat is zeldzaam, maar kan bij ruim een vijfde van de geïnfecteerde mensen dodelijk zijn. Door het onderzoek van het team van professor Francis Impens (VIB-UGent Centrum voor Medische Biotechnologie), collega's van de UGent, het Kankeronderzoeksinstituut Gent en andere onderzoekers wordt nu een belangrijke stap gezet op weg naar een Listeriavaccin.
Voor zo'n vaccin zijn eerst en vooral antigenen nodig: die activeren het immuunsysteem en stimuleren de productie van cellen en antilichamen, die de infectie aanvallen. Het probleem bij Listeria is dat het zich in menselijke cellen verbergt voor het immuunsysteem. "Dat is een algemeen probleem met intracellulaire bacteriën en heeft de ontwikkeling van vaccins tegen dergelijke pathogenen notoir moeilijk gemaakt", legt dr. Rupert Mayer uit.
Het team van professor Impens ging met geavanceerde massaspectrometers op zoek naar zelf-peptiden. "Dat zijn korte eiwitfragmenten die het immuunsysteem signaleren 'val ons niet aan, we maken deel uit van het lichaam'", legt het VIB uit. "Wanneer een bacterie een cel infecteert, worden ook enkele bacteriële peptiden op het celoppervlak tot expressie gebracht. Het is een kwestie van ze te vinden."
De onderzoekers detecteerden meer dan 15.000 peptiden op geïnfecteerde menselijke cellen. Uiteindelijk ontdekten ze 68 Listeria-peptiden, waaronder verschillende met antigene eigenschappen. Met hulp van dr. Ine Lentacker (UGent) en haar team werden deze antigenen gecodeerd in een mRNA-vaccin. "Het testen van het vaccin bij muizen leidde tot een specifieke immuunrespons en induceerde bescherming tegen listeriose", klinkt het. "Dit werk kan de basis vormen voor een vaccin voor mensen en voor een vaccin voor vee, aangezien Listeria aanzienlijke problemen kan veroorzaken voor besmette dieren in die sector."
"Onze studie toont ook het potentieel aan om hoognodige vaccins te ontwikkelen tegen andere intracellulaire bacteriën, zoals Salmonella, Shigella of Mycobacterium tuberculosis", legt Impens uit. "Dit is goed nieuws, aangezien antibacteriële vaccins een van de oplossingen zijn om het snelgroeiende probleem van antibioticaresistentie aan te pakken."
