Welke ‘gezondheidsdataruimte willen we in Europa? Welke secundaire toepassingen (onderzoek, beleidsvorming) willen we van die gezondheidsgegevens? Onder welke omstandigheden? Er wordt aan gewerkt. Ook via een volksraadpleging.

In het kader van het project TEHDAS (Towards the European Health Data Space) wordt het overleg nog enkele weken voortgezet, met name onder auspiciën van een internationale werkgroep onder leiding van Sciensano en twee buitenlandse equivalenten: de Franse Health Data Hub en de Britse NHS Confederation.

Het doel is “aanbevelingen te ontwikkelen over de plaats van de burgers in de toekomstige Europese ruimte voor gezondheidsgegevens, met name wat betreft het bewustzijn en de betrokkenheid van patiënten, burgers en hun vertegenwoordigers bij het hergebruik van gezondheidsgegevens voor onderzoek, innovatie en verbetering van gezondheidsstelsels.” Dit is het zogenaamde ‘secundaire hergebruik’ van gezondheidsgegevens, buiten het doel van de zorg.

Het debat wordt nog enkele weken voortgezet om meningen, vragen en aanbevelingen te verzamelen over verschillende onderwerpen in verband met de toegang tot, het delen en het (her)gebruik van gezondheidsgegevens. Sciensano zal dan een samenvatting maken en begin 2023 een verslag indienen bij de Europese autoriteiten.

‘Vertrouwen', de sleutel tot delen

Deze week had een nieuwe workshop plaats voor leden van het maatschappelijk middenveld, om drie onderwerpen aan te kaarten: de opvattingen van burgers over ‘eigendom’ van gezondheidsgegevens, het vertrouwen en de modaliteiten en voorwaarden voor samenwerking en betrokkenheid van burgers.

De openbare raadpleging bevestigt dat de deelname van de burgers aan de verstrekking van hun gezondheidsgegevens noodzakelijkerwijs zal afhangen van het vertrouwen dat zij in de gegevens stellen, niet noodzakelijkerwijs in de technische methoden van uitwisseling (hoewel ...), maar vooral in het doel, dat dus duidelijk moet worden aangekondigd en omschreven, met concrete voorbeelden, en in de organisatie (particulier, openbaar, vereniging, academisch...) .

De huidige raadpleging is dan ook bedoeld om een beter inzicht te krijgen in de verwachtingen en voorwaarden die de burgers zouden stellen. Het gaat er ook om hun vertrouwen te winnen en op lange termijn te behouden. “Er zullen noodzakelijkerwijs voorwaarden worden gesteld aan het delen en hergebruiken. Zij zullen het vertrouwen en de welwillendheid van de betrokkenen rechtvaardigen”, benadrukte Marlies Saelaert, onderzoekster bij Sciensano.

Een andere vraag is wie moet worden aangewezen als vertrouwenspersoon. Vooral huisartsen moeten bij de voorlichting en ondersteuning worden betrokken, maar zij zijn overbelast...

Burgers betrekken, ja maar hoe?

De kwestie van actieve burgerparticipatie opent een hele reeks vragen. Welke vertegenwoordiging en representativiteit van de burger, in alle diversiteit van de betrokken populaties en hun gevoeligheden? Welke vormen van overleg? Welke middelen moeten worden gebruikt om de burgers actief te betrekken als echte partners, ver van een paternalistische of dirigistische aanpak?

Er moeten nog veel vragen en hindernissen worden overwonnen: de noodzaak om de communicatie en de voorlichting vooraf te versterken (met name met het oog op transparantie over de doeleinden van het hergebruik), de noodzaak om de burgers te ondersteunen in een complexe materie, de mate van betrokkenheid (in hoeverre zal iedereen meespelen), de aanpassing van het discours of de aanpak aan de verschillende doelgroepen, enz.

Ook werd het idee geopperd om ‘ervaringsdeskundige patiënten’ op te leiden, die zowel getuigen van ervaring als getraind zijn om deze ervaring te delen. Deze opleiding moet worden afgestemd op de context van de deelname.

Tinne Vandensande, senior programmamanager bij de Koning Boudewijnstichting, benadrukte dat het evenredigheidsbeginsel moet worden ingevoerd en dat "elke deelname van de gemiddelde patiënt op de verschillende discussieniveaus goed doordacht en voorbereid moet zijn: ethische comités van ziekenhuizen, besluitvormingskringen voor het volksgezondheidsbeleid, enz.”

> Lees ook: Gezondheidsdata: een Europees proefproject, mét België