Het nieuwe rapport Health Prospecting focust op risicobeheer en de voorbereiding op crisissen die een impact zullen hebben op de gezondheidszorg. Het onderzoekt niet alleen de risico's maar stelt manieren voor om de antifragiliteit van het Belgische gezondheidszorgsysteem te versterken en de spelers in de gezondheidszorgsector te begeleiden naar een betere voorbereiding op opkomende risico's.
Het rapport 2024 (1), opgesteld in opdracht van ING Bank, identificeert verscheidene risicofactoren voor de gezondheidszorgsector: volksgezondheidsrisico's in het licht van buitengewone situaties, economische en financiële risico's, risico's op een middelentekort, regelgevingsrisico's, milieurisico's, cyberbeveiligingsrisico's, ethische risico's en veiligheidsrisico's voor patiënten.
Van de ongeveer twintig Belgische experts die de auteurs voor dit rapport hebben geïnterviewd, wijzen sommigen op andere indirecte risico's: risico's inzake desinformatie, geopolitieke conflicten, migratie en de kloof tussen technologische en wetenschappelijke vooruitgang en de kennis van ziekenhuisprofessionals.
Deze talrijke risico's zijn onderling met elkaar verbonden. “Deskundigen menen dat de risico's in verband met cyberbeveiliging, personeelstekort en economische en financiële kwesties op dit moment het meest zorgwekkend zijn”, aldus het rapport. "Sommige risico's zijn onderling afhankelijk. Zo kan een cyberaanval leiden tot extra kosten om IT-systemen te herstellen en de ziekenhuisinkomsten verminderen door een tijdelijke activiteitendaling als gevolg van de onbeschikbaarheid van diensten, waardoor de financiën van instellingen verslechteren. Een cyberaanval kan ook het middelentekort verergeren doordat er meer personeel nodig is om het IT-probleem op te lossen. Ook economische risico's, zoals een economische recessie, kunnen de zorgtoegang beïnvloeden. Een verlaging van de budgetten voor volksgezondheid kan bijvoorbeeld leiden tot een vermindering van het dienstenaanbod van zorginstellingen of een stijging van het remgeld, waardoor het voor patiënten moeilijker wordt om toegang te krijgen tot zorg."
Volgens de ziekenhuisdirecteuren die door de auteurs van het rapport zijn ondervraagd, "zijn de risico's in verband met cyberveiligheid, middelentekorten en financiële en economische instabiliteit het meest waarschijnlijk. Ze kunnen de ernstigste gevolgen hebben. Aan de andere kant worden wijzigingen in de regelgeving gezien als risico's met een grotere impact dan een nieuwe pandemie, hoewel de kans op een nieuwe pandemie groter is. Patiëntveiligheid, ethische en milieurisico's worden op dit moment daarentegen als minder kritiek gezien."
Profiteren van de uitdagingen
Om met deze risico's om te gaan, vinden de auteurs van het rapport Health Prospecting 2024 - Eduard Portella, Oscar Dia en Stéphane Le Grand (Antares Consulting) - dat de gezondheidszorg moet evolueren in de richting van anti-fragiliteit (reactiviteit), om te kunnen profiteren van uitdagingen in plaats van ze te ondergaan. Dit concept van anti-fragiliteit werd geïntroduceerd door de essayist Nassim Nicholas Taleb. “Hij ontwikkelde het nadat hij had waargenomen dat bepaalde systemen en organismen sterker worden bij schokken, zoals het menselijk immuunsysteem na blootstelling aan ziekteverwekkers”, leggen de rapporteurs uit. Als onderdeel van risicobeheer stelt Nassim Taleb voor om systemen te creëren die kunnen profiteren van het onverwachte in plaats van te proberen alle rampen te anticiperen en te vermijden.
Het rapport stelt voor om het risicobeheer te optimaliseren en het Belgische gezondheids- en ziekenhuissysteem beter voor te bereiden zodat het “antifragiel” wordt. In een dergelijk systeem zijn de middelen bijvoorbeeld flexibel. Ziekenhuizen beschikken over modulaire bedden, mobiele medische apparatuur en multidisciplinaire teams die naar behoefte kunnen worden ingezet. Deze flexibiliteit betekent dat ze zich snel kunnen aanpassen aan schommelingen in de vraag, noodsituaties en crisissituaties.
Het “antifragiele” systeem legt ook sterk de nadruk op ziektepreventie en het bevorderen van een gezonde levensstijl, waardoor de druk op de gezondheidszorg op de lange termijn afneemt.
Het rapport presenteert ideeën op macro-, meso- en microniveau. Op mesoniveau menen de auteurs bijvoorbeeld dat “om het gebruik van middelen en investeringen in de gezondheidszorg te optimaliseren, in het bijzonder voor schaarse en kostbare middelen zoals cyberbeveiliging, het van cruciaal belang is om de uitwisseling tussen verschillende instellingen te vergemakkelijken en zo een effectiever gebruik van hun vaardigheden mogelijk te maken”.
Ter afsluiting van dit opbouwende rapport van 48 pagina's bevelen de auteurs aan om “te streven naar antifragiliteit in plaats van louter veerkracht voor het Belgische gezondheidszorgsysteem”, om “gezondheidszorgorganisaties uit te rusten met effectieve methodologieën en middelen om risico's proactief te beheren” en om een risicocultuur te promoten bij professionals in de gezondheidszorg. En ook om dagelijks “kleine ingrepen” te verrichten om de veiligheid en antifragiliteit van het Belgische gezondheidszorgsysteem te versterken.
