Elke migrant die op Belgisch grondgebied aankomt en asiel vraagt, krijgt voor de duur van de procedure automatisch toegang tot gezondheidszorg. Diverse (inter)nationale rapporten wijzen er echter op dat deze zorgtoegang niet voor alle asielzoekers gelijk is. Hierdoor schiet België tekort bij internationale verdragen die het mee ondertekende.

Aan het KCE werd gevraagd hoe deze situatie kan worden verholpen. De kern van het probleem is dat de financiering van deze gezondheidszorg afhangt van de verblijfplaats van de asielzoeker. Het KCE stelt voor om de zorgtoegang te vereenvoudigen door alles in één algemene enveloppe onder te brengen. Maar wie zal deze enveloppe beheren? De verschillende opties werden bestudeerd, maar het is nu aan de beleidsmakers om te beslissen.

Volgens cijfers van de Dienst voor Vreemdelingenzaken schommelt het aantal asielzoekers tussen de 20 en 25.000 mensen per jaar, en ongeveer de helft krijgt een positief advies. Ze moeten binnen de 6 maanden uitspraak krijgen. Als hun aanvraag wordt aanvaard, moeten ze zich inschrijven bij een ziekenfonds en stappen ze zo in het reguliere zorgcircuit.

In 2018 waren asielzoekers voornamelijk afkomstig uit Syrië, Palestina en Afghanistan. De belangrijkste landen van herkomst van de niet-begeleide minderjarige vreemdelingen waren Afghanistan, Guinea en Eritrea.

Zorgtoegang hangt af van verblijfplaats

Een aantal obstakels voor een gelijke zorgtoegang is voornamelijk administratief. De belangrijkste belemmering is dat de toegang varieert naargelang de verblijfplaats van de asielzoeker. Binnen de collectieve opvangcentra verlenen verpleegkundigen, die samenwerken met huisartsen en ambulante psychologen, het grootste deel van de eerstelijnszorg. Deze zorgverleners worden allemaal betaald door Fedasil.

Aan de andere kant zijn er de lokale opvanginitiatieven, waarbij asielzoekers vooral in individuele woningen verblijven, die meestal door de lokale OCMW’s worden beheerd. Als asielzoekers dan een zorgverlener willen raadplegen, moeten de OCMW’s daarvoor toestemming geven. In collectieve opvangcentra worden tandextracties, kinderbrillen, babymelk en sommige geneesmiddelen zoals pijnstillers of maagzuurremmers ook vergoed, terwijl OCMW’s zelf beslissen of ze deze zorg terugbetalen. Als ze dat doen, moeten ze hiervoor hun eigen budget aanspreken.

Voor gespecialiseerde zorg is de situatie nog complexer, en voor niet-begeleide minderjarige asielzoekers is er nog een ander systeem in voege. Deze verschillen in behandeling zijn voornamelijk te wijten aan het feit dat de zorg via de OCMW’s niet door Fedasil wordt betaald, maar door de POD Maatschappelijke Integratie, en deze twee instellingen werken niet volgens dezelfde principes. Deze parallelle systemen maken het complex.

Globale enveloppe?

Het KCE stelt voor om de financiering van de gezondheidszorg voor alle asielzoekers op te nemen in een globale enveloppe, die ook diensten voor preventie, gezondheidspromotie en –ondersteuning (vertalers, vervoer, enz.) omvat. Bij gebrek aan volledige gegevens was het niet mogelijk om de budgettaire impact van deze hervorming te berekenen. Gezien het aantal betrokken personen en de korte duur van hun zorg, kan echter worden aangenomen dat deze financieel haalbaar zou zijn.

Beleidsmakers, beslis

De hamvraag is natuurlijk hoe deze financiële enveloppe moet worden verdeeld. Ofwel worden alle asielzoekers gedekt door de verplichte ziekteverzekering, ofwel wordt hun zorg centraal beheerd door Fedasil. Het rapport analyseert de voor- en nadelen van deze opties met enkele varianten, evenals de voorwaarden voor hun implementatie. Daarnaast worden enkele "quick wins" bekeken die de huidige situatie al op bepaalde punten kunnen verbeteren, zonder echter iets fundamenteels te veranderen.

Voor de praktische invoering lijken alle opties haalbaar, maar sommige vereisen meer ingrijpende organisatorische hervormingen en andere meer technische investeringen. De impact op de werklast van de betrokken diensten werd in alle gevallen haalbaar bevonden. De bal ligt nu in het kamp van de beleidsmakers.

1 Sinds maart 2018 is de officiële benaming ‘verzoek tot internationale bescherming’.