Twee onderzoekers van het Brussels Observatorium voor Gezondheid en Welzijn (Vivalis) hebben een uitgebreide studie afgerond over de toegankelijkheid van eerstelijnszorg in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het resultaat: een essentieel instrument voor een doordachte zorgplanning. Deze verfijnde analyse nam drie jaar in beslag en gaat veel verder dan het klassieke inwoner-per-artsmodel. Een gesprek met de onderzoekers.

“Op vraag van de vorige legislatuur,” vertellen Sarah Missinne en Jonathan Unger, “werden we gevraagd om een actuele en gedetailleerde studie te maken van het huisartsennetwerk en de noden in de Brusselse eerstelijnszorg.”Beiden werken als onderzoekers bij het Observatorium. Missinne is sociologe, Unger geograaf – een complementair duo voor een complexe opdracht als deze.

Het onderzoeksproces duurde drie jaar: voorbereiding, overleg met de huisartsenkringen, online bevraging, herinneringen met steun van de kringen, contacten met de administratie, verzamelen en opschonen van gegevens, en tenslotte het verwerken van de resultaten.

Geïnspireerd door het Franse model

De aanpak is minutieus. In vergelijking met de vorige data uit 2018 zorgden de onderzoekers voor minstens twee grote verbeteringen: een diepgaande, rigoureuze methodologie geïnspireerd op het Franse APL-model (Accessibilité Potentielle Localisée), en de integratie van de reële werkbelasting zoals aangegeven door de huisartsen zelf.

Daarbij komt nog een rijke reeks aanvullende gegevens: leeftijd van de artsen, taal van de bevolking, sociaal kwetsbare groepen… “We hebben als referentie het gemiddeld aantal jaarlijkse consultaties per Brusselaar genomen zoals vastgesteld door het Intermutualistisch Agentschap (IMA): 3,9”, zegt Sarah Missinne. “Dat is een theoretisch cijfer, maar we hadden een norm nodig, ook al verschilt het reëel aantal contacten sterk naargelang het sociaal-zorgprofiel van de patiënt.” Jonathan Unger voegt toe dat per profiel ook werd gekeken naar de specifieke zorgbehoeften.

Ruimere patiëntengroep dan officiële inwoners

“Brusselse huisartsen behandelen niet enkel officiële inwoners van het Gewest”, benadrukken beide onderzoekers. “Ze hebben ook patiënten zonder papieren, kotstudenten, internationale passanten… Daarnaast komen ook veel patiënten uit andere delen van België (vooral uit Vlaams- en Waals-Brabant). In totaal gaat het om 18% van hun activiteit. De Brusselse huisarts is dus niet voor 100% beschikbaar voor de permanente bewoners van het Gewest.”

Verdeelde activiteiten en administratie

Bij hun inschattingen hielden de onderzoekers ook rekening met het feit dat artsen hun tijd verdelen over meerdere activiteiten. Naast klassieke consultaties en huisbezoeken zijn er ook prestaties voor Kind & Gezin of medische attesten. Administratieve taken nemen bovendien 20 tot 30% van de werktijd in beslag. Stagiairs werden als volwaardige krachten meegeteld, aangezien ze effectief actief zijn naast hun stagemeester en vervangen worden wanneer ze vertrekken.

Beperkte maar bewuste keuzes

Zijn er beperkingen aan de studie? “Zeker,” erkennen Missinne en Unger, “maar die horen bij elke wetenschappelijke aanpak.” Zo is het referentiegetal van 3,9 contacten per persoon per jaar theoretisch en afhankelijk van consumptiepatronen die kunnen wijzigen – zeker als Brusselaars zorg uitstellen. Een andere methodologische keuze was de afbakening van een straal van 600 meter, gebaseerd op het idee van een stad waar basisdiensten (zoals huisartsen) binnen 10 minuten wandelafstand bereikbaar zijn. “We moesten een werkbare definitie hanteren, en deze weerspiegelt dat uitgangspunt,” zegt Unger.

Op termijn toegang tot meer gegevens?

Wat brengt de toekomst? “We zouden graag toegang krijgen tot meer administratieve gegevens,” zeggen de onderzoekers. “Het zou waardevol zijn om per arts nauwkeuriger te weten hoeveel patiëntencontacten er zijn. Dat zou ons toelaten om de realiteit in tijd en ruimte beter te benaderen, zonder telkens grootschalige bevragingen te moeten herhalen zoals nu. Maar dat roept natuurlijk vragen op rond gegevensbescherming. We hebben advies gevraagd aan de bevoegde commissie en wachten af wat mogelijk is.”

> Raadpleeg de volledige studie en samenvatting 

Lees ook :

> Exclusief: Brussel stelt nieuwe cartografie van de huisartsgeneeskunde voor

> Huisartsen verwelkomen Brusselse zorgstudie, maar verwachten ook daden