In opdracht van de Vlaamse overheid ontwikkelde Domus Medica een e-learningmodule over ouderenmis(be)handeling, een vaak voorkomend maar onderschat fenomeen. De cursus voor huisartsen is nu klaar en staat online.

Huisartsen kunnen een sleutelrol spelen in de aanpak van dit probleem. Het onderwerp van de nieuwe e-learningmodule is niet alleen ‘ouderenmishandeling’ maar ‘ouderenmis(be)handeling’, een begrip dat breder is en naast moedwillige mishandeling ook niet-opzettelijk onwenselijk gedrag omvat of geleidelijk ontspoorde zorg.

Ouderenmis(be)handeling komt vaak voor en kan een grote impact op de gezondheid en integriteit van oudere mensen hebben. Toch wordt vermoedelijk maar een klein deel van de gevallen herkend. Veel cijfers zijn er niet voor onze regio, maar tijdens een enquête bij vrouwelijke 60-plussers in Vlaanderen meldde maar liefst 32 procent een vorm van mis(be)handeling te hebben meegemaakt in de loop van de twaalf voorafgaande maanden. Psychische mishandeling werd met 27,5% het vaakst gerapporteerd, gevolgd door financieel misbruik (5,8%), verwaarlozing (5,6%), seksueel geweld (2,4%) en fysiek geweld (2,2%).

Beschroomd

Met de vergrijzing zal het fenomeen allicht nog toenemen. Zo wordt verwacht dat het aantal mensen met dementie, een risicofactor voor verminderde weerbaarheid, tegen het jaar 2060 zal verdubbelen. Vlaams minister Wouter Beke: “De huisarts is een vertrouwensfiguur van wie de vaak goed bedoelende en zwaarbelaste mantelzorgers een invoelende aanmerking op ongepast gedrag misschien nog het gemakkelijkst aanvaarden. Herkenning en erkenning zijn essentieel, want de patiënten zelf hebben vaak niet in de gaten dat hun thuissituatie onveilig is geworden of onderschatten de impact op hun fysieke en mentale gezondheid.”

Ook slachtoffers van intentionele oudermishandeling bespreken dat niet zomaar met hulpverleners. Vaak uitten ze slechts vage klachten en worden signalen van ‘ouderenmis(be)handeling’ door de omgeving en hulpverleners niet opgemerkt. Gebeurt dat wél, dan zijn hulpverleners soms te beschroomd om actie te ondernemen of hebben ze het moeilijk om de autonomie van de oudere te respecteren.

De e-learningmodule vertrekt vanuit levensechte scenario’s, zoals het geval van Caroline, steun en toeverlaat van de bejaarde Anselme, die steeds meer zorg behoeft. Caroline komt op spreekuur om een slaapmiddel voor haar vader te vragen. “Het is niet meer te doen”, verzucht ze. “Hij zit ‘s nachts in alle kasten. Het is vreselijk, en ik moet dan alles opruimen van hem. Zo gaat het niet meer. Ik ben geen moment op mijn gemak.”

Wanneer de arts de situatie verder exploreert, zegt Caroline: “Ik moet hem opsluiten als ik boodschappen doe. Om mij te pesten, kakt hij dan in zijn broek.” Hoe reageert de cursist? Kan slaapmedicatie deze complexe casus ontzenuwen? Zo niet, wat kun je dan wél doen?

Passe-partoutantwoorden op ‘ouderenmis(be)handeling’ zijn er niet. Elk geval is anders. Maar huisartsen worden wel steeds vaker geconfronteerd met dit soort delicate situaties. De e-learningmodule is gebaseerd op de richtlijn over de aanpak van ‘ouderenmis(be)handeling’ die Domus Medica in 2013 ontwikkelde.

De onlinecursus, die tot stand kwam met de steun van Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding Wouter Beke, werd opgesteld door Linde Tilley en Hanne Creupelandt. Linde Tilley is huisarts in Gent en trainer huiselijk geweld bij Domus Medica. Hanne Creupelandt is psycholoog in de Vakgroep Volksgezondheid en Eerstelijnszorg van de UGent. De module volgen duurt ongeveer een uur, waarna de arts een test kan afleggen. Eerder maakte huisartsenvereniging Domus Medica al richtlijnen en een e-learning over de aanpak van huiselijk geweld, partnergeweld en kindermishandeling.

De module vindt u hier.