Het Vlaams Apothekers Netwerk en IPSA (Instituut voor Permanente Vorming voor Apothekers) hebben samen het plan opgevat om de apotheker actief in te schakelen bij de zorg voor dementerende patiënten. Vanuit het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen is documentatie ontwikkeld, die dezer dagen op verschillende plaatsen in Vlaanderen naar de beroepsgroep wordt uitgedragen. Zo ook gisteren in Roeselare.

“Ik ga jullie niet vertellen wat jullie te doen staat”, sprak dr. Marc Lemiengre het gehoor toe. “Als een specialist mij de les komt spellen, word ik immers ook ongemakkelijk.” In plaats daarvan licht hij dementie toe, met focus op de ziekte van Alzheimer. De apothekers krijgen dan toch nog een paar tips, bijvoorbeeld: wees alert als een patiënt die er altijd verzorgd uit ziet, plots met zijn trui achterstevoren opdaagt. De laagdrempeligheid van de apotheek is op dat vlak een troef.

De rest lezen de apothekers in de uitgebreide FAZODEM-documentatie (Farmaceutische zorg voor personen met dementie) die ter beschikking staat. Naast basiskennis over de verschillende vormen van dementie, worden vooral praktische richtlijnen aangereikt. In eerste instantie is dat een vrij uitgebreid lijstje van vaststellingen die aanleiding kunnen geven tot een vermoeden van dementie. Naast afwijkingen in de kledingdracht gaat het om problemen bij het hanteren van munt, het herhaaldelijk stellen van dezelfde vraag, enzovoort.

“Als de patiënt het probleem minimaliseert, kan u daar beter niet in meegaan”, waarschuwt Ilse Smets haar collega’s. “Zet er hem liever toe aan de huisarts te raadplegen. En als het om een alleenstaande gaat, kan het nuttig zijn zelf even contact met de huisarts op te nemen.” Daarmee gaat ze in op de uitnodiging die dr. Lemiengre tot de apothekers richtte: overleg is welkom.

Als de diagnose eenmaal gesteld is, kan het nuttig zijn dat de apotheker met de patiënt de situatie nog eens bespreekt. Het verdict mag dan al zwaar om dragen zijn, toch heeft de diagnosestelling ook voordelen: de patiënt kan nu tijdig een aantal schikkingen treffen. “Ga wel eerst na in welke bewoordingen men de ziekte tegenover de patiënt benoemd heeft”, houdt apr. Smets een slag om de arm. “Heeft de arts gesproken over dementie, of veeleer een meer onschuldige omschrijving zoals geheugenstoornis gebruikt?”

Een belangrijke taak is het omkaderen van de medicatie. De apotheker geeft informatie over het effect, het gebruik en de bijwerkingen, stelt een medicatieschema op en blijft waakzaam voor mogelijke interacties of voor geneesmiddelen die wegens een anticholinerge werking de symptomen kunnen versterken. Ook de therapietrouw moet worden bewaakt: ondersteunende maatregelen kunnen worden gezocht, eventueel met inschakelen van de mantelzorgers.

De mantelzorgers zijn overigens een volwaardig aandachtspunt: de apotheker moet alert blijven voor sporen van overbelasting. Zijn interventie kan gaan van advies rond taakdelegatie tot doorverwijzen naar een steunpunt. Voor allerhande vormen van doorverwijzing omvat de FAZODEM-documentatie een uitgebreide adressenlijst. Ook diverse flyers, ter attentie van patiënt en mantelzorger, kunnen helpen.

Het @VlaamsApoNet zet met #Fazodem volop in op vroegherkenning en doorverwijzing bij dementie. Dat is de oriëntatiefunctie van de #huisapotheker. Al te veel chronische aandoeningen worden laattijdig gediagnosticeerd en dus te laat behandeld...

— Lieven Zwaenepoel (@LievenZwaenepoe) 18 mei 2018

Ja,en HA zouden het eerste doosje geneesmiddel mogen afleveren om laattijdig bezoek naar apoteker te vermijden?Iedereen wil dokter spelen?Ook apoteker dan.@Maggie_DeBlock @bvastweets

— jacques de Toeuf (@j_detoeuf) 18 mei 2018

Sorry, Jacques: dit is niet “doktertje spelen”. Dit is risicopatiënten die hun arts niet of te laat raadplegen doorverwijzen zodat ze veel sneller een diagnose of behandeling krijgen van hun arts. Dat maatschappelijk probleem ontkennen is struisvogelpolitiek!

— Lieven Zwaenepoel (@LievenZwaenepoe) 18 mei 2018