De circadiaanse klok van onze hersenen die de perifere klokken van al onze weefsels controleert en synchroniseert, vervult een belangrijke rol in de controle van het metabolisme. Een stoornis of ontregeling van deze klok kan metabole complicaties veroorzaken zoals diabetes.

Epidemiologische gegevens tonen aan dat mensen die in ploegendienst werken (3x8) veel vaker kampen met metabole aandoeningen. Met name hun diabetesrisico zou hoger zijn. Een circadiaanse ontregeling kan met onze moderne levensstijl echter nog grotere vormen aannemen. Boosdoeners zijn onder meer het verschil in de sociale klok tussen weekdagen en weekend (bijvoorbeeld later opstaan in het weekend dan op weekdagen), het verschil in het tijdstip van inslapen en een onregelmatige voeding.

En het onderzoek gaat verder
Drie Amerikaanse onderzoekers die in 2017 de Nobelprijs voor geneeskunde wonnen, benadrukken het belang van het circadiaanse ritme in verschillende biologische processen. Ze identificeerden de genen van de circadiaanse klok en openden daarmee de deur naar verder onderzoek dat tracht meer inzicht te verschaffen in de impact van deze genen op het metabolisme, vooral bij veranderingen. “Deze genen kunnen een therapeutisch doelwit zijn om complicaties zoals diabetes of NASH te beperken”, zegt Bertrand Cariou (Nantes).

Ook de insulinegevoeligheid in de spieren wordt onderzocht (de insulineafscheiding en de circulerende insuline vertonen immers een zeer circadiaans profiel). De wetenschap besteedt onder meer bijzondere aandacht aan de rol van de mitochondriën waarvan de werking zeer gevoelig is voor een regeling door de biologische klok en aan hun verband met insulineresistentie ter hoogte van de lever.

Belangrijk vandaag is dat mensen (en dan vooral jongeren) behoorlijk worden geïnformeerd over wat een gezonde levensstijl inhoudt. Ook mensen die nachtwerk verrichten of in ploegendienst werken (3x8) moeten we wijzen op het risico van metabole ontregeling, op de noodzaak om goed op te letten en op de voordelen van regelmatig sporten. Verhoogde waakzaamheid is overigens geboden bij mensen met diabetes type 2. Voor hen is het nog belangrijker dat ze zich houden aan de klassieke regels van een gezonde levensstijl en een regelmatige voeding. “In het algemeen kunnen we stellen dat wie zijn biologische klok verwaarloost door een te onregelmatig leven te leiden meer gezondheidsrisico’s loopt”, zo luidt het besluit.